Zero exclusion
De Amerikaanse interventie IPS gaat uit van ‘zero exclusion’: iedere cliënt die een reguliere baan wil, kan meedoen. “Iedereen die wil, dat is het verfrissende van IPS. Uit onderzoek weten we dat werken werkt. Ook voor deze complexe groep.” Er is steeds meer wetenschappelijk onderzoek waaruit blijkt dat werk goed is voor de gezondheid en kan bijdragen aan het herstel van psychische problemen.
Arbeidsparticipatie
- Arbeidsmarktparticipatie van mensen met (ernstig) psychische aandoeningen is laag.
- Nederland telt ongeveer 160.000 volwassen ggz-cliënten met ernstige psychische aandoeningen (EPA).
- Minder dan één op de vijf mensen met ernstige psychische aandoeningen heeft regulier betaald werk.
- 31 procent van de mensen met een uitkering ontvangt psychische zorg en neemt 58 procent van de totale kosten voor geestelijke zorg voor hun rekening.
- Mensen met psychische zorg stromen minder vaak uit een uitkering.
Bergmans schetst een casus van een cliënt die hij heeft begeleid. Een jongen met PDD-NOS die allerlei baantjes achter de rug had en in een arbeidsmatige dagbesteding terechtkwam. “Dat ging goed. Hij wilde meer, een echte baan. Meer afwisseling en collega’s.”
Verdwaald en te laat op sollicitatiegesprek
Hij begeleidde de jongen intensief. Dat verliep niet altijd van een leien dakje. “Zo had hij een sollicitatiegesprek, maar kwam te laat op het gesprek omdat hij was verdwaald. Daar hebben we vervolgens meer aandacht aan besteed. Uiteindelijk is de jongen terechtgekomen in een administratieve functie bij een klein bedrijf. Eerst een proefplaatsing voor een paar uur per week, later is hij aangenomen. Het gaat goed en hij krijgt weer meer zelfvertrouwen en ambities.”
De projectleider waarschuwt. Dit is een succesverhaal. Niet alle trajecten hebben eenzelfde positieve afloop. Hij vertelt over een andere oudere cliënt met verslavingsproblematiek en ernstig psychische problemen die aangaf graag aan het werk te willen, maar bij vervolgafspraken niet meer op kwam dagen.
“Het blijft een complexe groep, met vaak zware beperkingen. Maar de vraag moet blijven: wat kun je? Belangrijk daarbij is de samenwerking tussen alle partijen. De mensen van UWV, ggz en gemeenten moeten elkaar leren kennen. Zodat ze ook rechtstreeks – op klantniveau – met elkaar contact kunnen opnemen.”
Focus op mensen met een ernstige psychische aandoening
Doel van de aanpak in Midden-Nederland is het realiseren van een structurele samenwerking tussen ggz en de andere partijen en te onderzoeken of er gemeenschappelijke uitgaanspunten en kaders geformuleerd kunnen worden. De focus ligt hierbij juist op mensen met een ernstige psychische aandoening.
Door problemen met daklozen en verslaafden rondom Hoog Catharijne vijftien jaar geleden bestaat er in Utrecht al een goede infrastructuur, aldus Bergmans. Er wordt al veel samengewerkt, vooral rondom activering. “Je ziet dat er in Utrecht echt veel aandacht is voor de doelgroep, maar dat is meteen ook een valkuil. Er zijn veel initiatieven en er is soms onderling weinig afstemming en samenhang.”
Een verschuiving van zorg naar werk
Maar Bergmans is optimistisch. “De verschuiving van zorg naar werk is aan de gang. Ook bij de ggz, die gewend is met zorgbril te kijken, gaan steeds meer ogen open.” Hij hoort steeds vaker mooie voorbeelden uit het land. Zoals ggz-organisaties die vacatures krijgen of zelf kandidaten kunnen aandragen. UWV dat aanschuift bij casuïstiekbesprekingen van het gzz. “Natuurlijk zijn er obstakels, we spreken nog niet allemaal dezelfde taal. De betrokkenheid van werkgevers en cliënten zelf kan ook nog beter, evenals de uitwisseling tussen de partners.”
Het is volgens Bergmans zaak te voorkomen dat alles verzandt in te veel beleid of overlegstructuren. “Het is vooral doen, beginnen. Hou het praktisch. Schep niet al hoge verwachtingen. Het is een kwestie van vallen en opstaan.”
