Toen in 2015 de Participatiewet inging, besloot Tilburg het onderdeel Beschut Werk niet in te voeren. Maar in plaats daarvan, onder de noemer ‘Tilburgs Alternatief’, andere wegen te zoeken om mensen die alleen met begeleiding of aangepaste omstandigheden aan de slag kunnen toch een werkplek te bieden. Waarom deze opmerkelijke keuze? En waarom is in een later stadium toch Beschut Werk ingevoerd?
Zware belasting Participatie-budget
“Het belangrijkste argument om in 2015 Beschut Werk niet in te voeren was de onevenredige financiële belasting van het Participatie-budget door dit instrument, ten behoeve van de re-integratie van een beperkte groep mensen”, zegt Wilco Feil, destijds senior adviseur Economie en Arbeidsmarkt in de gemeente Tilburg. “Tilburg gelooft in een instrumentenpalet dat mensen naar zo regulier mogelijk werk begeleidt, waarbij de loonwaarde van mensen maximaal wordt benut. Hierin past niet een door het Rijk voorgeschreven, duur instrument. Daarbij creëert Beschut Werk een specifieke doelgroep binnen de brede Participatiewet en ontstaat er ongelijkheid binnen de uitvoering van werksoorten op de werkvloer.”
In Tilburg vonden ze bovendien dat de regeling het een inbreuk is op de uitgangspunten van de Participatiewet omdat deze gemeenten als het ware voorschrijft welke instrumenten zij moeten inzetten. “Wethouder Erik de Ridder was en is die mening sterk toegedaan”, verzekert Feil. “De invoering van Beschut Werk werd dan ook gezien als ongewenste bemoeizucht van het Rijk, als iets dat thuishoort in de oude verhoudingen, maar niet passend in een model waarin de gemeentelijke beleidsvrijheid het uitgangspunt is.”
TIPS
- Stel maatwerk centraal
- Zorg voor aansluiting van Beschut Werk, aan de onderkant (dagbesteding) en de bovenkant (regulier werk). Werken in een beschutte omgeving is niet een geïsoleerde voorziening.
- Kies voor meerdere uitvoerders. Dat vergemakkelijkt het bieden van maatwerk, geeft flexibiliteit en de mogelijkheid om uitvoeringskosten te vergelijken.
Het Tilburgs Alternatief
Het bracht de Brabantse gemeente ertoe een andere benadering uit te werken. Feil: “Beschut Werk geeft mensen een ongewenst stempel, terwijl de Tilburgse visie op de Participatiewet is dat het één ongedeelde wet is waarin maatwerk centraal staat.”
Dat betekent niet dat voor sommigen geen beschermde werkomgeving nodig is. Die cliënten worden toe geleid naar vrijwilligerswerk, arbeidsmatige dagbesteding, werken in de zorg via SROI of regulier werk – tezamen het ‘Tilburgs alternatief’.
Ontwikkeling en schakelen
Belangrijk voordeel van het Tilburgs Alternatief is volgens Feil dat deze benadering ruimte geeft voor “ontwikkeling en schakelen”. Werken in een beschermde of beschutte omgeving is niet een geïsoleerde voorziening, maar er zijn aansluitingen, zowel aan de onderkant (dagbesteding) als aan de bovenkant (regulier werk). Het is ook niet alleen voor mensen met een lage loonwaarde, hoewel in de praktijk de doelgroep vooral bestaat uit mensen die vroeger binnen de sociale werkvoorziening werkzaam zouden zijn.
Verplichting toch nageleefd
Staatssecretaris Klijnsma heeft gemeenten vanaf 2017 wettelijk verplicht om een bepaald aantal Beschut Werken-plekken te realiseren. Feil: “Hoezeer dit ook ingaat tegen onze zienswijze, heeft wethouder De Ridder toch besloten om het in te voeren zonder beperkingen. Dat wil zeggen: iedereen die zich meldt met een UWV-advies Beschut Werk, krijgt een plek.” Daarnaast is de aanpak van het Tilburgs Alternatief gehandhaafd.
Bij Beschut Werk hanteert Tilburg drie uitgangspunten:
- Uitgaan van de behoefte, geen wachtlijst
De landelijk opgelegde taakstelling per gemeente houdt geen rekening met de behoefte van mensen, en past bovendien niet bij de beloofde beleidsvrijheid. Tilburg biedt iedereen die een positief advies heeft van UWV een beschutte werkplek. Burgers met dezelfde indicatie krijgen daarmee ook hetzelfde instrument.
- Ontwikkelpotentieel niet beknotten, geen Wsw 2.0
De doelgroep voor Beschut Werk is divers en heeft niet per definitie een lage loonwaarde. Beschut Werk mag niet bij voorbaat werken in een meer reguliere arbeidsomgeving uitsluiten. In de werkpraktijk kan immers blijken dat er ontwikkelpotentieel is. Feil: “We moeten voorkomen dat eenmaal erin betekent: nooit meer eruit. Beschut Werk mag niet verworden tot ‘Wsw 2.0’. We blijven dus sturen op zowel vergroting van loonwaarde als ook vermindering van begeleidingsbehoefte.”
- SW-bedrijf de Diamantgroep is de preferente uitvoerder, maar niet de enige
De Diamant-groep is in de meeste gevallen werkgever en biedt de begeleiding. Maar daarnaast worden ook andere uitvoerders gecontracteerd. Dit mede met het oog op de verbinding met arbeidsmatige dagbesteding (Wmo). Ook kan de kandidaat voor Beschut Werk zelf een werkgever aandragen. Zo ontstaat een uitvoeringsmodel met meerdere uitvoerders met maatwerk, flexibiliteit en de mogelijkheid om uitvoeringskosten te vergelijken.
Wel financiële risico’s
De Tilburgse invulling van Beschut Werk brengt financiële risico’s met zich mee. Als zich veel mensen zonder uitkering (nuggers) of met een UWV-uitkering melden, is er geen besparing op de bijstandsuitkering. Daarnaast krijgt de gemeente slechts voor een beperkt aantal plaatsen budget. Hier loopt de gemeente ook een risico.
Verder is het verdienvermogen van de werknemers onder Beschut Werk een onzekere factor. Tilburg rekent met een hoger gemiddeld verdienvermogen dan bijvoorbeeld brancheorganisatie Cedris, waardoor het financiële plaatje op papier sluitend is. Maar hoe de praktijk uitpakt is onzeker.
Vergaande samenwerking met scholen
Tilburg heeft inmiddels afspraken gemaakt met UWV over de toeleiding van UWV-kandidaten naar Beschut Werk, en heeft ook vergaande samenwerking met Pro/VSO-scholen over de arbeidstoeleiding van leerlingen, waaronder dus ook de mogelijke behoefte aan beschutte plekken.