Als gemeente of arbeidsmarktregio op zoek naar goede informatie voor het beleid? De databank Statline en de drie bijstandsstatistieken van het Centraal Bureau voor de Statistiek bevatten veel interessant cijfermateriaal. Maar er is meer mogelijk. Laat daarom weten waaraan behoefte is!
Om te beginnen, in de databank Statline is een grote hoeveelheid statistisch materiaal te vinden over ontwikkelingen in het sociaal domein. Daarnaast publiceert het CBS standaard drie bijstandsstatistieken: de Bijstandsuitkeringenstatistiek (BUS), de Statistiek re-integratie door gemeenten (SRG) en de Bijstandsdebiteuren en -fraudestatistiek (BDFS). Gemeentelijke en regionale gegevens kunnen ook worden gekoppeld aan lokale en regionale economische omstandigheden.
Onvoldoende gebruik van informatie
Gemeenten en arbeidsmarktregio’s maken nog onvoldoende gebruik van al deze informatie voor hun beleid, vinden Ron Pieper en Frank Hoekema van het team Sociale Zekerheid van het CBS. “Zij beperken zich vaak tot gegevens die ze al in huis hebben. Hun informatiebehoefte is veel groter, maar er wordt op de een of andere manier geen bruggetje geslagen naar onze statistische informatie. Zonde!”
Tips
- Benut de grote hoeveelheid informatie over sociale zekerheid en arbeidsmarkt in StatLine, die onder meer op het niveau van gemeente en arbeidsmarktregio beschikbaar is.
- Raadpleeg de gebruikershandeling van StatLine voor de globale mogelijkheden van de databank en voor tips en trucs.
- Bekijk de drie bijstandsstatistieken BFDS, BUS en SRG voor een totaalbeeld van de bijstand in de gemeente.
- Bekijk het Dashboard bijstandsstatistieken voor een overzicht van de eigen informatie en vergelijk die met andere gemeenten.
- Geef door aan het CBS wat je nog meer zou willen weten.
- Verdiep je in de extra mogelijkheden van de vernieuwde Statistiek re-integratie door gemeenten, die op 1 januari 2019 in werking treedt.
- In de voor iedereen toegankelijke elektronische databank StatLine zijn meer dan vierduizend cijferoverzichten beschikbaar op allerlei terreinen, waaronder tientallen die relevant zijn voor het sociaal domein. Deze gegevens worden onder meer op het niveau van gemeenten en arbeidsmarktregio’s bekendgemaakt.
Pieper is statistisch analist en relatie- en kennisbeheerder en houdt zich al ruim twintig jaar bezig met de bijstandsstatistieken. Hij raadt gemeenten aan om StatLine vaker te raadplegen. “In de gebruikershandleiding (zie downloads, red.) staat welke informatie globaal beschikbaar is en wat de mogelijkheden en trucs zijn. Dan ontdek je snel dat er veel meer mogelijk is dan je nu weet.”
Drie bijstandsstatistieken
Het CBS verzamelt iedere maand integraal informatie over uitkeringen, re-integratie en vorderingen. De gegevens zijn afkomstig van gemeenten en organisaties waarmee gemeenten samenwerken. Dat leidt tot standaardpublicaties over de drie bijstandsstatistieken BFDS, BUS en SRG.
De Bijstandsuitkeringenstatistiek is volgens Pieper de belangrijkste informatiebron voor gemeenten. Hiervoor verzamelt het CBS informatie over alle uitkeringen in Nederland, ook die van de Sociale Verzekeringsbank. Pieper: “Wij kunnen vanaf de start tot de beëindiging van iemands uitkering vertellen welke bijdragen en omstandigheden erbij horen. Vanwege de privacy ziet de gemeente natuurlijk alleen geanonimiseerde totaalcijfers.”
De BUS wordt twee maanden na afloop van de maand gepubliceerd. In eerste instantie gaat het om een raming vanwege vertraagde administratieve in- en uitstroomeffecten. Na drie maanden heeft het CBS deze effecten verwerkt en zijn verbeterde cijfers beschikbaar. Cijfers over de BFDS en SRG brengt het CBS op kwartaalbasis uit, met een kwartaal vertraging. Pieper: “De cijfers uit onze bijstandsstatistieken geven een totaalbeeld van de bijstand, inclusief de inspanningen die gemeenten op basis van de Participatiewet voor bijstandsgerechtigden verrichten. We publiceren onze cijfers daarnaast niet alleen via Statline, maar ook via een dashboard. Een gemeente krijgt hiermee een overzicht van de eigen informatie en kan die vergelijken met andere gemeenten.”
Wereld van mogelijkheden
De gegevens in StatLine en de bijstandsstatistieken vormen volgens Pieper slechts het standaardverhaal. “Wij verzamelen onze informatie aan de hand van Burgerservicenummers. Daarom kunnen we gegevens koppelen aan allerlei andere bronnen binnen het CBS. Dat creëert een wereld van mogelijkheden. In- en uitstroominformatie is bijvoorbeeld interessant.”
Het CBS is ook in staat om informatie van gemeenten te koppelen aan lokale en regionale economische omstandigheden. Pieper: “Je krijgt zo antwoorden op vragen als: hoe ziet het bestand van de gemeenten binnen een arbeidsmarktregio eruit op basis van leeftijd, opleidingsniveau, werkervaring, etniciteit enzovoort? Welke sectoren zijn vertegenwoordigd in de regio? Bij elkaar een enorme bron van informatie die iets vertelt over zowel de kansen als de beperkingen van een arbeidsmarktregio.”
Oproep om mee te denken
De informatieverzameling wordt nu vooral bepaald door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Het CBS is niet goed op de hoogte van de behoeften van arbeidsmarktregio’s en gemeenten, vertelt Pieper. “Wij roepen hen op om ‘out of the box’ na te denken over wat ze willen weten. Als daarover een duidelijk beeld is, kijken wij naar wat mogelijk is. Dat kan bijvoorbeeld leiden tot een reguliere publicatie over een bepaald thema.” Deze oproep geldt ook voor het dashboard van de bijstandsstatistieken. “Dit dashboard is nog een eerste opzet. We vragen daarom regio’s en gemeenten steeds: wat zou je er graag bij willen hebben?”
Hoekema wijst op de samenwerking tussen het CBS en een aantal grote gemeenten in CBS Urban Data Centers. “Wij doen voor deze gemeenten maatwerkonderzoek op allerlei terreinen. Dat kan ook in het sociaal domein, maar dat gebeurt nog nauwelijks.” Hoekema is als projectleider SRG-verandertraject verantwoordelijk voor de vernieuwde statistiek ‘Re-integratie door gemeenten’, die met ingang van 2019 wordt gebruikt.
Aanpassing van richtlijnen in SRG
Gemeenten leveren gegevens aan het CBS op basis van richtlijnen. Die moeten natuurlijk goed overeenkomen met de gemeentelijke praktijk. Dat was volgens Hoekema bij de Statistiek re-integratie door gemeenten niet meer zo. “De SRG bevat informatie over alle re-integratie-inspanningen die gemeenten verplicht zijn te doen. De huidige richtlijnen lopen echter een beetje uit de pas met de gemeentelijke beleving. Vandaar dat we in een intensief verandertraject samen met het ministerie van SZW, gemeenten en softwareleveranciers nieuwe richtlijnen hebben opgesteld. Deze treden op 1 januari 2019 in werking.”
De belangrijkste verandering betreft voorzieningen, vertelt Hoekema. “Gemeenten boeken nu nog veel voorzieningen in de categorie ‘overige voorzieningen’. De indeling is daarom aanzienlijk verfijnd. Er zijn verschillende nieuwe uitsplitsingen, zoals ‘proefplaatsing ten behoeve van loonwaardebepaling’, ‘werkplekaanpassing’ en ‘training, cursus, opleiding’. Gemeenten hebben zo meer mogelijkheden om hun eigen voorzieningen goed toe te delen.” Ook is een nieuw kenmerk toegevoegd: het doel van de inzet van voorzieningen. “Gemeenten kunnen aangeven of het bij een voorziening om re-integratie of participatie gaat. Tot nu toe werd eigenlijk altijd van het eerste uitgegaan.”
Het CBS ondersteunt gemeenten bij het invoeren en interpreteren van de nieuwe richtlijnen in de SRG. Hoekema: “Wij organiseren voorlichtingsbijeenkomsten op een aantal locaties in het land. Op onze website plaatsen we producten om gemeenten te helpen bij het invullen van de nieuwe SRG, zoals een handreiking en een lijst met vragen en antwoorden.”