De stichting GoedWerkt heeft alle kennis en expertise in huis om activiteiten van sw-bedrijven uit te bouwen tot een verdienmodel. Zo gaat het ook met het Presikhaaf-bedrijfsonderdeel Jumbo-fietspompen weer voor de wind.
Waarom zou je het beheer van de bedrijfsonderdelen van het sw-bedrijf zelf doen? Waarom zou je die niet uitbesteden aan een ondernemer die gewend is te denken in bedrijfsmatigheid en verdienmodellen?
De stichting GoedWerkt is gespecialiseerd in het exploiteren van een dergelijk bedrijfsonderdeel, vertelt medeoprichter en directeur Frank Verheul. GoedWerkt werkt in diverse regio’s samen met sw-bedrijven om het productaanbod te optimaliseren. Dat gebeurt door naar het bestaande aanbod te kijken of door al dan niet samen met sw-bedrijven sociale ondernemingen op te zetten. “We kijken hoe je infrastructuur en expertise van een sw-bedrijf zo kunt combineren met ondernemerskennis dat er een gezond exploitatieresultaat is én zoveel mogelijk mensen kunnen door- en uitstromen.”
TIPS
- Ga als ambtenaar niet zelf ondernemen, de overheid heeft gewoon een andere rol
- Gemeenten en arbeidsmarktregio’s moeten arbeidsmarktbeleid ontwikkelen waarin ook aandacht is voor mensen met een beperking of een lage opleiding
- Lees de Cedris-publicatie ‘Van sw-bedrijf naar sociale firma’, een zeer handig handboek
- Bedenk als gemeenten tevoren wat je wilt: als je het sw-bedrijf met de sociale dienst laat fuseren tot een breed mensontwikkelbedrijf, sluit je de route van privaat-publieke samenwerking met sociale ondernemingen eigenlijk al af.
Interne focus bij sw-bedrijven
Volgens Verheul leidt de Participatiewet en alle administratieve verplichtingen die ermee gepaard gaan bij veel sw-bedrijven tot een interne focus. “Men zoekt werk om de mensen aan het werk te houden, maar als je de bedrijfsmatigheid uit het oog verliest, wordt dat heel duur. Met name ook omdat het verschil tussen subsidie en loonkosten steeds groter wordt. Vaak accepteren sw-bedrijven kleine klussen zonder de tarieven daarop aan te passen. Dat kost dan zoveel geld aan bijvoorbeeld organisatie, dat er fors verlies geleden wordt.”
Uit onderzoek van GoedWerkt blijkt dat sw-bedrijven een zeer waardevolle infrastructuur bieden maar dat het veel bedrijfsmatiger kan. “Het moet duurzamer, onafhankelijk van subsidies en met een verdienmodel. Van de 120.000 mensen die nu in de sw-bedrijven werken kan een deel ook in een sociale onderneming of sociale organisatie terecht. Gemeenten kunnen zich dan richten op de arbeidsontwikkeling van kandidaat-werknemers en sociale ondernemingen op het bieden van (aangepast) werk. ”
Overname
GoedWerkt werkt sinds enkele jaren samen met Presikhaaf, het sw-werkbedrijf van tien gemeenten in de regio Arnhem. Het oorspronkelijk plan was alle activiteiten over te nemen, maar dat bleek een stap te ver. Voor Verheul was dat een teleurstelling. “Maar er was wel veel belangstelling voor onze ideeën. Uiteindelijk leidde dat tot een constructie waarbij we niet het sw-bedrijf overnamen, maar wel verbeteringen in de bedrijfsvoering konden doorvoeren. Voor soortgelijke constructies zijn we hierover inmiddels in gesprek met zes tot zeven andere sw-bedrijven.”
Roland Kluskens van de gemeente Arnhem is als senior bestuursadviseur Werk, Inkomen, Economie en Cultuur op afstand betrokken geweest bij de plannen met Presikhaaf Bedrijven en GoedWerkt. In 2016 kwam GoedWerkt in beeld om alle activiteiten van Presikhaaf over te nemen, vertelt Kluskens. Maar Goedwerkt had te weinig eigen vermogen om een bedrijf met 2.700 medewerkers met afstand tot de arbeidsmarkt – over te nemen. “Was het een kleiner sw-bedrijf geweest, dan was het waarschijnlijk gelukt. Nu was de kluif gewoon te groot.”
Er zijn nog steeds contacten vanwege de interessante visie en punten van mogelijke samenwerking. Arnhem heeft het afgelopen jaar gewerkt aan een scenario om alsnog een publieke sociale onderneming op te zetten gericht op arbeidsontwikkeling. “Als dat lukt kunnen we alsnog afscheid nemen van de gemeenschappelijke regeling”, aldus Kluskens. “Daarover zijn we nu volop in discussie. Hoe kun je social impact bonds inzetten voor het financieren van onderdelen? Kun je het sw-bedrijf zien als een sociale onderneming? Als een bv op afstand waarin de gemeente aanvankelijk alleen deelneemt als aandeelhouder, totdat private financiers delen kunnen overnemen? Dat soort vragen komen dan aan de orde.”
Op dit moment is Arnhem zover dat het per 1 januari 2018 gaat starten met het arbeidsontwikkelbedrijf Scalabor. Daar krijgen alle sw-medewerkers uit de tien gemeenten een plek. Het bedrijf gaat zich in de eerste plaats richten op de arbeidsontwikkeling van deze mensen. Voor de gemeente Arnhem zal het bedrijf ook medewerkers uit de Participatiewet arbeidsontwikkeltrajecten bieden. Datzelfde aanbod ligt bij de negen andere gemeenten. In december hoopt het Bestuur van het huidige SW-bedrijf een definitief besluit te nemen om alle activiteiten van de werkvoorziening Presikhaaf over te dragen aan het nieuwe arbeidsontwikkelbedrijf.
Social design-wedstrijd voor Jumbo-fietspompen
GoedWerkt heeft inmiddels bij verschillende Presikhaaf-onderdelen interventies gepleegd om deze bedrijfsmatiger te laten werken. Dat is onder meer gebeurd bij het onderdeel waar de bekende Jumbo-fietspompen worden gemaakt.
Deze oer-Hollandse pompen – houten plaatje, zwarte buis, houten handvat, rood slangetje en een knijpertje dat je om de pompstang kunt doen - worden in Arnhem geproduceerd door mensen met een beperking. Hoewel er miljoenen verkocht zijn, heeft het sw-bedrijf er de laatste jaren te weinig aan verdiend. Dat komt volgens Frank Verheul vooral omdat het bieden van werk altijd voorop stond, en de laatste jaren onvoldoende naar het verdienmodel werd gekeken. Onderdelen werden te duur ingekocht en het eindproduct werd te goedkoop verkocht.
Er schortte nog meer aan: zo is er weinig gedaan aan productontwikkeling en is er nooit goed gekeken naar de bezetting. Soms waren er handen tekort, soms was er juist niets te doen. Voor de medewerkers is dat zeer frustrerend; het ziekteverzuim lag dan ook op 27 procent.
Experts van GoedWerkt hebben inmiddels veranderingen doorgevoerd waardoor er veel bedrijfsmatiger – en dus winstgevender – wordt gewerkt. Er zijn schakels uit de inkoopketen gehaald, er is een reële verkoopprijs vastgesteld en de bezetting is verbeterd. Inmiddels is de netto uur-opbrengst van de Jumbo-medewerkers verviervoudigd.
Om de productontwikkeling op gang te helpen is er een social design-wedstrijd uitgeschreven die twee of drie ontwerpen moet opleveren die kunnen leiden tot nieuwe producten. Verheul: “Met zo’n initiatief kun je met andere partijen contact komen en zorg je voor innovatie én een grotere naamsbekendheid.”