Dat werk bijdraagt aan het herstel van mensen met psychische klachten staat buiten kijf. Maar de manier waarop UWV en gemeenten deze doelgroep aan de slag wil helpen is te lineair en te planmatig, stelt Paola Buitelaar van RIBW Brabant. Dat het anders kan bewijzen de Kiemuren, waarvan dit jaar het twintigste is geopend.
Een Kiemuur is een wekelijkse inloop en ontmoeting in de wijk, die in principe openstaat voor iedereen, maar is opgezet voor mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid. “Mensen kunnen binnenlopen voor een kopje koffie, maar het Kiemuur is wel zo ingericht dat je deelgenoten kunt ontmoeten en kunt groeien”, vertelt Paola Buitelaar, ervaringsdeskundige bij RIBW Brabant, een organisatie die mensen met een psychische of psychiatrische kwetsbaarheid ondersteunt bij hun herstel. “Je kunt er ontdekken wat je nodig hebt om wat te kunnen.”
Gelijkwaardigheid staat voorop
Bijzonder aan de inloop is dat gelijkwaardigheid vooropstaat. Er zijn ervaringsdeskundigen die zijn geschoold om hun ervaringskennis in te zetten voor anderen en die vaak beter kunnen begrijpen wat de ander voelt en doormaakt. “Veel systemen zijn zo ingericht dat je van alles moet kunnen”, weet Buitelaar. “Dan is de beleving dat de lat zo hoog ligt, dat je denkt dat je die toch nooit gaat halen. Mensen worden dan bang en verliezen hun motivatie.” Ik hoor dan dat mensen bij re-integratie wel gemotiveerd moeten zijn. Maar wordt er gekeken naar de waarom van de demotivatie? In zijn hart wil iedereen er toe doen.
De weg naar herstel en deelnemen aan de samenleving is geen lineair proces maar kent pieken en dalen. “Ik heb dat zelf ook meegemaakt. Ik was weer gaan werken en ben toen weer helemaal vastgelopen. Terugval is niet ongewoon bij mensen met een psychische kwetsbaarheid; niet iedere dag is hetzelfde. Veel processen kunnen niet uit de voeten met terugval. De mensen worden dan in het ‘niet-hokje’ geplaatst waar ze vervolgens alle motivatie verliezen. Bij het Kiemuur zeggen wij bij terugval: kom maar terug en vindt een nieuwe manier van aanhaken.”
‘Ik geloof in jou!’
Juist dat vertrouwen is essentieel. Buitelaar zelf is 100 procent afgekeurd. Desondanks werkt ze nu 32 uur in de week en naar grote tevredenheid. Voor een groot deel is dat te danken aan een begeleider die haar onvoorwaardelijk steunde. “’Ik geloof in jou!’, zei hij tegen mij. En eigenlijk zou iedereen iemand moeten hebben die in hem of haar gelooft. Iemand die kijkt wat jij nodig hebt voor je herstel en participatie in plaats van naar een diagnose. Maar de praktijk is dat veel professionals die mensen ondersteunen naar werk het moeilijk vinden het gesprek te beginnen over dieper liggende oorzaken waarom iets niet lukt.”
Tijdens het Kiemuur ontwikkelen mensen zich door me te doen en bij te dragen. Misschien kan iemand na een paar bezoeken koffie schenken. Of misschien wil iemand meedoen aan een activiteit als lekker koken op basis van de ingrediënten van de Voedselbank. Het Kiemuur is gericht op de eerste fases in het proces van herstel, groei en mee kunnen doen. Mensen maken kleine stapjes. Sommigen gaan daarna een opleiding doen, bijvoorbeeld om ervaringsdeskundige te worden.
Resultaten
De Kiemuren vervullen een leemte in de begeleiding van mensen met psychiatrische achtergrond naar participatie, vooral op het gebied van mee kunnen doen met nog ernstige klachten, en dit leidt ook tot resultaat. Buitelaar somt op: “Flinke toename in het persoonlijk herstelproces; mensen hebben minder zorg nodig; significante verbetering van kennis en vaardigheden; groei van burgers in het participatieproces en grotere maatschappelijke betrokkenheid.”
De Brabantse gemeenten zijn in ieder geval content met de bijzondere aanpak. Dit jaar is in Goirle het twintigste Kiem-uur geopend. “Kiem werkt omdat we open kunnen zijn over onze gesteldheid. Er zijn geen taboes.”