Gemeenten laten kansen liggen als het gaat om het gaat om investeren in hoogopgeleide statushouders, constateert Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF. Ze weten vaak niet dat het UAF hen veel werk uit handen kan nemen door het ondersteunen van vluchtelingen bij hun studie en het begeleiden naar werk.
Vreemd, maar ondanks een geschiedenis van zeventig jaar, unieke dienstverlening en een excellente track record, heeft de Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF nog steeds niet de bekendheid die ze verdient. De geschiedenis van het UAF gaat terug tot 1948, toen er na een mislukte opstand tegen het toenmalige Sovjetregime veel Tsjechen naar Nederland vluchtten. Onder hen bevonden zich veel studenten en docenten. Om hen te helpen om hun opleiding in Nederland af te maken richtten de universiteiten het Comité Adhesie Tsjechische Studenten op, de voorloper van het UAF.
In de decennia daarna heeft het UAF duizenden vluchtelingen uit allerlei landen ondersteund bij het behalen van een Nederlands diploma, onder hen bekende namen uit de politiek, de kunsten en de media, zoals Martin Šimek, Ayaan Hirsi Ali, George Tobal en Kader Abdolah.
Tips
- Benader elke vluchteling als individu en breng samen met hem in kaart wat hij nodig heeft om zelf een goede nieuwe start te maken.
- Geef vluchtelingen zoveel mogelijk de kans om eerder opgedane werkervaring te gebruiken. Dat vraagt op korte termijn een investering, maar betekent op langere termijn minder uitkeringsafhankelijkheid en een hogere 'return on investment'.
- Geef vluchtelingen de kans om de taal op een zo hoog mogelijk niveau te leren; taal is een essentiële voorwaarde voor goede integratie en succes op de arbeidsmarkt.
- Geef jongeren en hoogopgeleide vluchtelingen de kans om een beroepsopleiding of studie te volgen, onder meer door samen met ROC's en werkgevers (financiële) hobbels weg te nemen.
- Houd rekening met de thuissituatie: traumatische ervaringen, wachten op gezinshereniging of een druk gezinsleven zijn soms van invloed op de belastbaarheid en de beschikbare tijd.
- Zorg voor goede randvoorwaarden: reiskosten of de kosten voor kinderopvang zijn soms onneembare drempels voor het volgen van een opleiding of stage.
- Geef vluchtelingen ook binnen de gemeentelijke organisatie kansen om werkervaring op te doen.
Diploma’s niet erkend
Het probleem van veel hoogopgeleide vluchtelingen is dat diploma’s uit hun eigen land vaak niet worden erkend. Hierdoor kunnen ze niet in hun vakgebied op hun niveau aan de slag. Daarnaast zijn er mensen die in hun land door oorlog niet hebben kunnen studeren, maar daarvoor wel de talenten hebben. Eenmaal in Nederland lopen ze tegen tal van hindernissen aan om hun diploma’s erkend te krijgen of een studie te beginnen. Door de taal, maar vaak ook door wet- en regelgeving.
Het UAF heeft in de loop der jaren een breed pallet aan diensten ontwikkeld om vluchteling-studenten te ondersteunen en begeleiden om in Nederland een studie te kunnen volgen en te voltooien. Dat is in het belang van de statushouders, maar uiteraard ook in dat van de BV Nederland.
De meest kansrijke route
Het begint meestal met een advies over de meest kansrijke route naar economische onafhankelijkheid: studie, werk of leer/werk. Vervolgens is er begeleiding bij de studiekeuze en tijdens de studie. Soms vergoedt het UAF aanvullende taallessen, zoals Zakelijk Nederlands, vaak toegespitst op het eigen vakgebied. Is de studie afgerond, dan worden de studenten die daar behoefte aan hebben begeleid bij het solliciteren en is er loopbaanbegeleiding. Dankzij de zeven decennia ervaring weet het UAF heel goed wat werkt in welke situatie en wordt niets aan het toeval overgelaten.
De resultaten mogen er zijn. In 2017 heeft de stichting 3.373 vluchtelingen begeleid. In dat jaar zijn dankzij het UAF 640 studenten gestart met een studie, 210 vluchtelingen zijn afgestudeerd, 271 vluchtelingen zijn gestart met een baan, 3 zijn een onderneming begonnen en 37 bedreigde wetenschappers zijn geplaatst in een veilige werkomgeving. De targets voor 2018 liggen nog hoger.
Voorzien in levensonderhoud is een grote hobbel
Een grote hobbel waar hoogopgeleide vluchtelingen die willen studeren tegenaan lopen is het levensonderhoud. Statushouders onder de dertig jaar hebben net als alle Nederlandse ingezetenen recht op studiefinanciering, dat gaat wel goed.
Het geld wordt echter een probleem als er eerst nog een ‘schakeljaar; nodig is. Een schakeljaar is een periode voorafgaande aan de eigenlijke studie om ‘deficiënties’ weg te werken. Denk aan het verwerven van de Nederlandse taal op B2-niveau, het bijspijkeren van ontbrekende vakken in het pakket en het leren studeren ‘op zijn Nederlands’. Probleem voor statushouders met een uitkering is dat ze vaak een sollicitatieplicht hebben en niet mogen studeren met behoud van uitkering.
Ook mensen ouder dan dertig die willen studeren hebben het vaak lastig. Zij hebben recht op een leven-lang-leren-krediet, maar daar kun je niet van leven. Dat terwijl het zinvol kan zijn om ook wat oudere mensen de gelegenheid te bieden om met enkele gerichte interventies hun diploma uit hun eigen land in overeenstemming te brengen met de Nederlandse regels. Immers, iemand van 33 moet ook nog 34 jaar werken.
UAF zoekt gemeenten op
Juist voor mensen die geen beroep kunnen doen op reguliere studiefinanciering zoekt het UAF nauwer contact met gemeenten, vertelt Vivian Vijn, beleidsmedewerker Belangenbehartiging Overheid. “Het doelgroepenbeleid in de Participatiewet is afgeschaft; in principe krijgt iedereen dezelfde begeleiding. Dat terwijl deze groep echt iets anders nodig heeft. Denk aan extra taal, erkenning van diploma’s en ruimte om de startkwalificatie te halen. Het verschilt heel erg hoe gemeenten hiermee omgaan.”
Vijn krijgt wel eens de tegenwerping dat Nederlanders met een uitkering toch ook niet mogen studeren. Waarom vluchtelingen dan wel? “Bedenk wel dat Nederlanders in de meeste gevallen al de kansen hebben gehad om te studeren”, aldus Vijn.
De meest duurzame weg naar werk
Uitgangspunt van het UAF is niet de kortste weg naar werk, maar de meest duurzame weg naar werk, zegt Vijn. “Een arts aan de lopende band werkt niet. En het is contraproductief om iemand met een academische opleiding in een Entree-opleiding te duwen omdat zijn taal nog niet op het juiste niveau is en het diploma hier niet erkend wordt. Gelukkig staat de Participatiewet ook toe in voorkomende gevallen maatwerk toe te passen.”
Met de grote gemeenten sluit het UAF het liefst een convenant. Zijn er geen afspraken met een gemeente, dan loopt alles via de cliënt. Dan moet hij zelf om ontheffing van de sollicitatieplicht vragen of om financiering van het schakeljaar. “Een convenant geeft een duidelijk kader: we weten elkaar te vinden, we wisselen informatie uit en klantmanagers voelen zich gedekt door het bestuur als ze een statushouder tijdelijk ontheffen van de sollicitatieplicht.”
Trauma’s
Het lukt niet altijd om hoogopgeleide statushouders weer in een baan op hun niveau te krijgen, erkent Vijn. Trauma’s of zorgen over gezinshereniging gaan wel eens ten koste van de concentratie. Of de nieuwe studenten kunnen gewoon niet wennen aan het Nederlandse onderwijssysteem.
Maar door de bank genomen lukt het UAF het heel goed om hoogopgeleide statushouders een zet te geven in de goede richting.
Vijn wil er wil meer over vertellen. “Ik wordt wel eens uitgenodigd bij bijeenkomsten voor een presentatie. Maar ik kom ook graag langs om iets te vertellen over hoogopgeleide statushouders aan klantmanagers van gemeenten.”
Statushouders dankzij convenant aan het werk Stedendriehoek
Eén van de convenanten die het UAF heeft gesloten is die met de Stedendriehoek: Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst en Zutphen. In 2017 is afgesproken dat hoogopgeleide vluchtelingen de ruimte krijgen om te studeren met behoud van uitkering. Ook worden zij gedurende hun studie vrijgesteld van sollicitatieverplichtingen. Het UAF zorgt voor begeleiding van de studie en helpt bij het vinden van een baan. Ook betaalt het UAF de studie-gerelateerde kosten die niet vanuit overheidsvoorzieningen worden vergoed.
Van de Syriërs die de afgelopen jaren een verblijfsvergunning hebben gekregen, ontvangt driekwart een bijstandsuitkering. Volgens UAF-directeur Mardjan Seighali zijn veel van hen hoogopgeleid, maar vinden zij geen baan omdat hun diploma's hier niet geldig zijn of lager worden gewaardeerd. ,,Hoogopgeleide vluchtelingen moeten daarom soms wel wat bijscholing volgen, maar daarna zouden ze zich moeten kunnen meten met onze hoogopgeleiden."