Stappenplan voor professionals op praktijkleren in het mbo

Een kandidaat die werken combineert met bij- of omscholing vergroot zijn kansen op het vinden of behouden van werk.

Professionals kunnen de kandidaat hierover adviseren aan de hand van zijn wensen en wat qua opleiding en werkervaring haalbaar is. Vaak wordt gedacht aan ‘terug naar de schoolbanken’, al dan in combinatie met stages.

Maar met praktijkleren in het mbo zijn er mogelijkheden om een betaalde baan (of met behoud van uitkering) te combineren met praktijkgerichte scholing.

Maar welke vorm van opleiden past het beste bij de kansen en mogelijkheden van de kandidaat? Om dat te bepalen moeten er een aantal afwegingen worden gemaakt aan de hand van de volgende vragen.

Welke wensen en mogelijkheden voor werk heeft de kandidaat?

• Is de kandidaat bemiddelbaar naar werk of ander werk, rekening houdend met de belastbaarheid van de kandidaat?
• Heeft de kandidaat een beeld van het werk dat hij zou willen doen?
• Wil de kandidaat een overstap maken naar ander werk, in de eigen sector of naar een andere (kansrijke) sector?

Als de wensen en de mogelijkheden goed in beeld zijn, kan bepaald worden welke vorm van praktijkleren in het mbo het best past.

Welke vorm van praktijkleren in het mbo past het best?

• Staat de kandidaat open voor het combineren van werken met praktijkleren in het mbo; dus een ‘leerbaan’ waarin hij een praktijkverklaring een mbo-certificaat of mbo-diploma kan halen
• Wil de kandidaat (op den duur) werk uitvoeren op niveau 2, 3 of 4 van het mbo? Werkgevers kunnen, voor bepaalde functies, het halen van een mbo-certificaat of mbo-diploma als vereiste stellen
• Heeft de kandidaat eerder diploma’s behaald of werkervaring opgedaan op mbo-niveau 2, 3 of 4?

Een leerbaan gericht op het behalen van een mbo-certificaat of mbo-diploma kan passend zijn.

• Is, gezien opleidingsachtergrond, werkervaring of negatieve schoolervaringen, praktijkleren gericht op het halen van een praktijkverklaring (met name voor werkzaamheden op mbo-niveau 1 en 2), passend en haalbaar?

Een leerbaan gericht op het halen van een praktijkverklaring kan dan het best passend zijn

Aandachtspunten

• Welke vorm van scholing via praktijkleren in het mbo uiteindelijk wordt gekozen hangt ook af van de werkgevers en de leerbanen die zij beschikbaar stellen. Verder checkt ook de mbo-instelling of de kandidaat gezien de opleidingsachtergrond en werkervaring de opleiding aankan.
• De professional kan bij het RMT informeren of er een overzicht is van het regionale aanbod van scholing via praktijkleren in het mbo en voorbeelden van opleidingen gericht op het halen van een mbo-diploma, mbo-certificaat of praktijkverklaring. Zie verder ook: De Inspiratiekaart om- en bijscholing via het mbo naar kansrijke beroepen
• Als helder is welke scholing via praktijkleren in het mbo het beste past bij de kandidaat en werkgever, kan de professional via een checklist achterhalen van welke financiële middelen gebruik gemaakt kan worden. De voornoemde subsidieregeling is beschikbaar via het RVO. Daarmee kan de werkgever, die een erkend leerbedrijf is, een tegemoetkoming krijgen in de kosten voor het realiseren van een praktijkplaats.

• De professional die kandidaten begeleidt, zoekt een werkgever die een leerbaan kan aanbieden die aansluit bij de wensen en mogelijkheden van de kandidaat. De professional kan ook gebruik maken van bestaande leerwerkarrangementen.
• Hiervoor kan hij of zij professionals benaderen die de contacten met werkgevers onderhouden en hen spreken over vacatures en hen adviseren over de ontwikkeling van eigen medewerkers.
• De professional van het werkgeverservicepunt (wsp) signaleert kansen en mogelijkheden bij al erkende leerbedrijven (zie leerbanenmarkt.nl) en bij werkgevers die een erkenning als leerbedrijf willen aanvragen en koppelt deze aan de kansen en mogelijkheden van de kandidaat.

• De professional die zich richt op de regionale werkgeversdienstverlening kan de kandidaat voordragen bij werkgevers op vacatures die aansluiten op zijn wensen en mogelijkheden.
• De professional van het wsp adviseert en informeert de werkgever over leerwerkarrangementen. Met de werkgever worden afspraken gemaakt over de arrangementen en de kandidaat wordt geïnformeerd over de kansen en mogelijkheden binnen het bedrijf.
• Is er een passende werkplek gevonden, dan checkt de professional of de werkgever (voor de juiste opleiding) erkend is. Indien nodig, vraagt de werkgever bij SBB een (uitbreiding van de) erkenning aan. De professional kan de werkgever hierbij ondersteunen.
• Wordt er geen geschikt leerbedrijf gevonden, dan kan de professional dit melden bij het meldpunt ‘Leerbaan gezocht’ van SBB. SBB werft dan een passende leerbaan in de regio.

Let op, in dit stappenplan is ervan uit gegaan dat een traject start bij de kandidaat. Een traject kan natuurlijk ook starten bij een werkgever, omdat hij een vacature heeft of omdat een van zijn werknemers zich wil scholen via praktijkleren in het mbo.

In sommige arbeidsmarktregio’s zijn inmiddels goede ervaringen opgedaan met het starten van een project vanuit de behoefte aan personeel bij werkgevers. Deze ervaringen worden momenteel verzameld en verwerkt in een de volgende versie van het processtappenplan.

Als scholing via praktijkleren in het mbo voor de kandidaat en werkgever de meest passende vorm is voor om- of bijscholing, is de volgende stap het bemiddelen naar een leerbaan.

Analyse bemiddeling naar een passende leerbaan

• Kan de kandidaat zelfstandig een passende leerbaan vinden, bijvoorbeeld met behulp van www.leerbanenmarkt.nl, of heeft hij of zij daarbij ondersteuning nodig van het werkgeversservicepunt?

• De kandidaat solliciteert bij de werkgever of wordt na bemiddeling voorgedragen.
• De kandidaat maakt, zelfstandig of onder begeleiding, kennis met de werkgever. In het sollicitatiegesprek komt onder meer aan de orde welke functie of welk takenpakket de kandidaat gaat (leren) vervullen en wat de mogelijkheden zijn voor het opleiden tot een mbo-diploma, mbo-certificaat of praktijkverklaring.
• De kandidaat koppelt het resultaat terug naar de professional.

Analyse werkzaamheden en praktijkleren in het mbo bij de werkgever

Zodra een leerbaan bij een werkgever is gevonden, zoekt de kandidaat (met ondersteuning van de professional) naar een passende mbo-instelling. De volgende stappen zijn hierbij essentieel:

• De werkgever zoekt uit hoe de werkzaamheden van de kandidaat en de gewenste vorm van opleiden het best gecombineerd kunnen worden. In overleg met de werkgever worden de uit te voeren werkzaamheden vastgesteld en de gewenste vorm van scholing via praktijkleren in het mbo (welk - deel van de - mbo-opleiding gericht op het halen van een praktijkverklaring, mbo-certificaat of mbo-diploma).
• De professional verwijst de kandidaat en werkgever naar het beschikbare aanbod voor scholing via praktijkleren in het mbo (zoals dit beschikbaar wordt gesteld door het RMT) voor het vinden van de best passende mbo-instelling.
• Uiteraard kijkt de professional ook naar andere aspecten van het aan het werk gaan. Moeten er ondersteunende voorzieningen, een jobcoach, werkplekaanpassingen geregeld worden? Is er kinderopvang nodig? Moet er iets gebeuren aan het inkomen van de kandidaat?

Aandachtspunten

• Is er niet genoeg kennis van de kwalificatiestructuur van het mbo – maak dan gebruik van de expertise en adviezen van de adviseur van SBB of de (beoogde) mbo-instelling die de opleiding gaat uitvoeren. Maak bij praktijkleren met praktijkverklaring gebruik van de SBB werkverkenner
• Check of het bedrijf beschikt over de benodigde erkenningen voor de kwalificaties voor de leerbanen. Bij ontbrekende erkenningen dient het bedrijf bij SBB een verzoek in voor uitbreiding van de erkenningen.
• Verken, als het gaat om het opleiden voor een praktijkverklaring, of de werkgever en kandidaat eventueel bereid zijn tot aanvullende lessen zoals taalonderwijs of beroepsgerichte lessen.

Zodra de werkgever en de kandidaat een mbo-instelling hebben gevonden, zet de mbo-instelling de volgende stappen:

• De mbo-instelling bespreekt met de werkgever zijn wensen voor de invulling van de scholing via praktijkleren in het mbo en zijn rol als leerbedrijf hierbij. Denk ook aan praktische zaken als tijdstippen en locatie voor uitvoering lessen.
• De mbo-instelling bespreekt met de kandidaat (en eventuele begeleider) zijn wensen voor de invulling van de scholing via praktijkleren in het mbo. De mbo-instelling checkt ook of de kandidaat de opleiding aankan gezien zijn opleidingsachtergrond en werkervaring.

Aandachtspunten

• Zorg voor een efficiënte intake van de kandidaat die herkend en erkend wordt door alle betrokken organisaties. Maak gebruik van elkaars kennis en expertise. Een mbo-instelling kan misschien gebruik maken van het door de gemeente of UWV opgestelde klantprofiel, intake-instrumenten of diagnose-instrumenten. Omgekeerd kan een gemeente of UWV in hun gesprekken met kandidaten ook gebruik maken van intake-instrumenten die door de mbo-instelling worden gehanteerd.
• Houd bij het delen van informatie over de kandidaat rekening met de regels voor privacy (AVG). Deel alleen wat relevant is en vraag indien nodig eerst toestemming van de kandidaat voor het delen van informatie.
• Zorg voor korte lijnen en uitwisseling van telefoonnummers van de diverse betrokkenen.

• Check of de kandidaat basis-werknemersvaardigheden bezit. Bij twijfel bespreek dan van tevoren met de gemeente of UWV de mogelijkheid van een werkfittraject of maak dit onderdeel van de mbo-opleiding.
• Gaat het om het opleiden voor een mbo-diploma? Verken dan eventueel of de bbl ook een passende optie kan zijn. De kosten voor bbl wijken af van die voor de derde leerweg, ook zijn er andere subsidiemogelijkheden.
• Kijk met de onderwijsinstelling of de kandidaat in aanmerking kan komen voor verkorting van de opleiding. Voor kandidaten die al relevante werkervaring hebben of relevante opleidingen hebben gevolgd, kan een mbo-instelling vrijstellingen verlenen. De opleiding kan dan worden verkort (ten opzichte van de reguliere opleidingsduur).
• Ga na of taallessen of andere ondersteuning in basisvaardigheden wenselijk is. De opleiding gericht op het halen van een mbo-diploma, mbo-certificaat of praktijkverklaring kan dan worden aangevuld met het vak Nederlands 2F of 3F van het mbo. Of de scholing wordt aangevuld met taalonderwijs betaald uit het educatiebudget of inburgeringsbudget van gemeenten.

Alle betrokkenen ondertekenen de definitieve documenten voor de scholing via praktijkleren in het mbo. Er zijn drie soorten overeenkomsten.

• Onderwijsovereenkomst (OOK) voor het volgen van de mbo-opleiding – getekend door de mbo-instelling en de kandidaat.
• Praktijkovereenkomst (POK) voor het praktijkdeel van de mbo-opleiding – getekend door de mbo-instelling, het leerbedrijf en de kandidaat.
• Plaatsingsovereenkomst praktijkleren in het mbo (PLOK) – getekend door een partij namens het RMT, de werkgever/leerbedrijf en de kandidaat).

In de plaatsingsovereenkomst (PLOK) wordt de duur van de scholing via praktijkleren in het mbo vastgelegd en is vooral van belang om in aanmerking te komen voor de vergoeding vanuit de Tijdelijke regeling aanvullende crisisdienstverlening Covid-19. De plaatsingsovereenkomst wordt voor een duur van maximaal 40 weken afgesloten. Zie voor de plaatsingsovereenkomst het voorbeeldmodel in de handreiking voor RMT’s.

Aandachtspunten

• Op alle documenten moet dezelfde startdatum van de opleiding staan.
• De plaatsingsovereenkomst bevat een maximale duur van 40 weken.
• Een mbo-instelling is, vanuit OCW-wetgeving, verplicht om met kandidaten die een (deel van een) mbo-opleiding volgen, vooraf een onderwijsovereenkomst en praktijkovereenkomst af te sluiten. De praktijkovereenkomst moet ook worden ondertekend door het leerbedrijf dat de leerbaan aanbiedt.
• In de Onderwijsovereenkomst (OOK) worden afspraken gemaakt over de te volgen mbo-opleiding (met naam en crebonummer) tussen de mbo-instelling en de kandidaat.
• In de Praktijkovereenkomst worden afspraken gemaakt over de inrichting van de beroepspraktijkvorming tussen de mbo-instelling, de werkgever die als erkend leerbedrijf een praktijkplaats aanbiedt en de kandidaat. Ook worden in de praktijkovereenkomst afspraken gemaakt wie als praktijkopleider de kandidaat gaat begeleiden en hoe de contacten onderhouden worden met de mbo-instelling.

Het is zo ver. De kandidaat is aan de slag bij het leerbedrijf en volgt een opleiding in de derde leerweg gericht op het halen van een praktijkverklaring, een mbo-certificaat of een mbo-diploma. Hierbij kan ook een jobcoach betrokken zijn.

Leren in het bedrijf (beroepspraktijkvorming)

• De kandidaat leert de werkprocessen in het bedrijf en wordt hierbij begeleid door de praktijkopleider van het leerbedrijf.
• De mbo-instelling stelt een begeleidingsinstrument beschikbaar aan de kandidaat en praktijkopleider waarin de voortgang wordt vastgelegd.
• De mbo-instelling houdt contact met de kandidaat en praktijkopleider, volgt de voortgang van de beroepspraktijkvorming en is aanspreekpunt voor eventuele knelpunten.

Aandachtspunten

• Ook een jobcoach kan een rol vervullen bij de scholing via praktijkleren in het mbo. De jobcoach kan de praktijkopleider ondersteunen in de begeleiding van de kandidaat en bij het informeren van de mbo-instelling over de voortgang van de kandidaat. Het leerbedrijf blijft wel zelf verantwoordelijk voor een goede uitvoering van de beroepspraktijkvorming.
• SBB ondersteunt leerbedrijven en praktijkopleiders via onder meer Scholing voor praktijkopleiders | SBB (s-bb.nl) over begeleiding.
• Bij een opleiding gericht op het halen van een praktijkverklaring maakt de mbo-instelling gebruik van het Welkom - Praktijkloket MBO voor het opstellen van de aan te leren werkprocessen en de praktijkverklaring.
• Kijk voor meer informatie op praktijkleren met de praktijkverklaring of op de site van SBB.

Volgen van onderwijs bij de mbo-instelling

Bij een opleiding gericht op het halen van een mbo-certificaat of -diploma (en soms bij een opleiding gericht op het halen van een praktijkverklaring) volgt de kandidaat aanvullend onderwijs dat verzorgd wordt door de mbo-instelling. Het gaat om beroepsgerichte lessen. Als een kandidaat een mbo-diploma wil halen, krijgt hij ook lessen in loopbaan en burgerschap, taal en rekenen.

Aandachtspunten

• Vaak vindt het onderwijs plaats buiten het bedrijf. Soms spreekt de werkgever met de mbo-instelling af dat het onderwijs in het bedrijf zelf plaatsvindt. Ook het examen wordt soms afgenomen in het bedrijf zelf.
• Het onderwijs kan bestaan uit lessen, praktijk- of projectopdrachten, simulaties en e-learning.

Beoordelen:

Als de kandidaat een opleiding voor een mbo-certificaat of mbo-diploma volgt, legt hij aan het eind van het traject een of meer examens af. In deze examens moet de kandidaat laten zien dat hij beschikt over de benodigde kennis en vaardigheden en dat hij de werkprocessen beheerst op het voor het mbo-certificaat of mbo-diploma vereiste eindniveau.

Bij een opleiding gericht op het halen van een praktijkverklaring vult de praktijkopleider in het bedrijf ter afronding van de beroepspraktijkvorming een praktijkverklaring in. Hierin verklaart de praktijkopleider welke werkprocessen de kandidaat in het leerbedrijf heeft leren uitvoeren.

Aandachtspunten

• Een opleiding gericht op het halen van een mbo-certificaat of mbo-diploma wordt altijd afgesloten met een of meer examen. Ook een opleiding gericht op het halen van een praktijkverklaring kan een of meer examens bevatten, als dit vooraf is afgesproken
• Mbo-instelling kan (samen met een eventuele jobcoach) de praktijkopleider ondersteunen bij het geven van een oordeel over de beroepspraktijkvorming van de kandidaat.
• Bij een opleiding gericht op het halen van een praktijkverklaring geeft de onderwijsinstelling de praktijkopleider een praktijkverklaring waarop hij zijn oordeel over de kandidaat kan invullen
• De praktijkverklaring heeft een positieve insteek en bevat alleen de werkprocessen die de kandidaat heeft leren uitvoeren in het leerbedrijf.

Ontvangst van de praktijkverklaring, het mbo-certificaat of mbo-diploma.

De kandidaat ontvangt een praktijkverklaring (als onderdeel van de mbo-verklaring), een mbo-certificaat of mbo-diploma.

Aandachtspunten

• Een praktijkverklaring maakt altijd deel uit van een mbo-verklaring. De praktijkverklaring is ondertekend door de praktijkopleider van het leerbedrijf.
• De kandidaat ontvangt de mbo-verklaring, het mbocertificaat of het mbo-diploma. De mbo-verklaring, het mbo-certificaat en het mbo-diploma worden ondertekend door de examencommissie van de mbo-instelling.

Na afloop van de plaatsing en de scholing via praktijkleren in het mbo bespreken het bedrijf, de kandidaat en de professional hoe de leerbaan kan worden omgezet in een regulier dienstverband. Ook de mogelijkheden voor verdere ontwikkeling in het bedrijf zelf of verder leren in het mbo kunnen aan de orde komen.

Contactgegevens landelijke ondersteuning

Programmaraad

infosamenvoordeklantnl

SBB

actieplans-bbnl

Kennispunt LLO

llokennispuntmbonl

De inhoud van dit processtappenplan is afgestemd met de ministeries van OCW en SZW