Overslaan en naar de inhoud gaan

Evaluatie actieplan Dichterbij dan je denkt: veel activiteiten en bredere samenwerking

31 juli 2023

Werkgevers en werkzoekenden weten elkaar beter te vinden, er is meer aandacht voor het bereiken van het onbenut arbeidspotentieel en de regionale samenwerking is versterkt. Een uitdaging is het perspectief voor de lange termijn. Dat blijkt uit de evaluatie actieplan Dichterbij dan je denkt die door Regioplan is uitgevoerd. Tijdens een online sessie op 29 juni 2023 zijn de onderzoeksresultaten toegelicht. De highlights…

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid introduceerde in het najaar van 2021 het landelijk actieplan Dichterbij dan je denkt (DDJD). Hiermee zijn activiteiten op zowel landelijk als regionaal niveau gestimuleerd die op korte termijn de krapte op de arbeidsmarkt aanpakken.

Het onderzoeks- en adviesbureau Regioplan heeft het actieplan geëvalueerd. In juni 2023 verscheen het eindrapport actieplan DDJD. Tijdens de sessie licht onderzoeker Rosanne Schaap de uitkomsten toe. Verder komen praktijkervaringen uit een aantal arbeidsmarktregio’s aan bod.

Beeldmerk Dichterbij dan je denkt

Aanwezigen:

  • Deelnemers: operationeel coördinatoren van de regionale mobiliteitsteams en andere betrokkenen vanuit de arbeidsmarktregio’s op DDJD
  • Sprekers: Heidi de Bodt (senior beleidsmedewerker bij ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid), Rosanne Schaap (onderzoeker bij Regioplan), Alex de Klerk (coördinator van regionaal mobiliteitsteam West-Brabant Werkt Door), Helga Koops (projectcoördinator van Regionaal Mobiliteitsteam Drenthe) en Jos van Delft (projectleider bij Start Foundation)
  • Gespreksleider: Marcelle Breemans (projectleider bij Programmaraad Regionale Arbeidsmarkt)

Extra impuls voor meer verbindingen

Dichterbij dan je denkt heeft een duidelijk doel: met extra inzet en met specifieke aandacht voor vier wervingsroutes meer matches realiseren tussen werkgevers en werkzoekenden uit het onbenut arbeidspotentieel. De routes zijn: open hiring (waarbij iemand zonder sollicitatiegesprek of cv aan de slag kan), innovatieve manieren van matching, leerwerktrajecten op de werkvloer en jobcarving & functiecreatie.

De opzet is dat de regio’s zoveel mogelijk via de bestaande structuren aan het werk konden gaan, vertelt Heidi de Bodt van het ministerie van SZW. “Wij wilden met een extra impuls stimuleren dat er ook extra verbindingen worden gelegd.” Er kwam meer budget voor bestaande goede initiatieven. Ook werd gestimuleerd om de werving tussen werkzoekenden en werkgevers via innovatieve methoden beter te laten verlopen. “Het is belangrijk dat daarover kennis wordt gedeeld.” 

De oorspronkelijke looptijd van het actieplan was van mei tot en met december 2022. De Bodt: “Mede door de verstrekking van een extra budget in de decembercirculaire kan de regionale inzet  langer doorgaan. De landelijke activiteiten sluiten we nu wel af. Daarom is het mooi dat we het rapport van het evaluatieonderzoek naar de Tweede Kamer hebben kunnen sturen.”

Evaluatie: actieplan grotendeels uitgevoerd volgens doelen DDJD

Drie onderzoeksvragen centraal

In het onderzoek van Regioplan staan drie vragen centraal: hoe is de uitvoering van het actieplan verlopen, hoe doeltreffend zijn de activiteiten en wat zijn de lessen voor een (nog) betere ondersteuning van de regio’s op de lange termijn? Daarvoor zijn onder meer communicatiemiddelen geanalyseerd, een enquête gehouden en deelnemers gesproken.

Voor de regio’s is in 2022 een uitgebreide communicatietoolkit ontwikkeld. Ongeveer een kwart blijkt deze toolkit te hebben gebruikt, zegt Schaap. “De meeste regio’s geven aan dat zij vaak al hun eigen communicatiestrategie of -middelen hebben. Het is volgens hen lastig om hierin de communicatiemiddelen van Dichterbij dan je denkt te integreren. De reacties op de advertenties in de toolkit waren wel heel positief.”

Vrijheid bij regionale invulling gewaardeerd

De middelen zijn via een decentralisatie-uitkering verstrekt. Daardoor hebben regio’s beleids- en bestedingsvrijheid bij de invulling van het actieplan. “De regio’s zien de geboden vrijheid als waardevol; hieruit spreek volgens hen vertrouwen. Zij vinden dat ze de middelen hebben kunnen besteden op een manier bij hun wensen en behoeften aansluit.”

De arbeidsmarktregio’s hebben het geld vooral besteed aan bestaande activiteiten. “Die zijn hierdoor versterkt of op grotere schaal uitgevoerd.” Bij nieuwe activiteiten gaat het vaak om pilotprojecten of experimenten. Schaap gaat in op de verschillende keuzes die regio’s hebben gemaakt en de randvoorwaarden voor de uitvoering van het actieplan (zie de presentatie van Regioplan). 

Positieve resultaten bij regionale uitvoering

De hamvraag is natuurlijk: wat heeft dit alles opgeleverd? Veel, geeft Schaap aan. Zij presenteert de conclusies aan de hand van de drie onderzoeksvragen: 

  • Uitvoering van het actieplan.

Het actieplan is grotendeels uitgevoerd conform de doelen van DDJD, zowel op landelijk als regionaal niveau. Het landelijk actieteam heeft veel activiteiten uitgevoerd om regio’s te activeren en faciliteren. Ook de activiteiten van landelijke partijen zijn in lijn met de doelen. “Zij hebben gezorgd voor meer aandacht voor de vier wervingsroutes en het onbenut arbeidspotentieel.” De regio’s ervaren de beleids- en bestedingsvrijheid als positief. “Dat resulteerde in een brede variëteit aan activiteiten.”

  • Doeltreffendheid van het actieplan.

Dichter dan je denkt draagt eraan bij dat werkgevers en werkzoekenden elkaar beter weten te vinden. “Veel activiteiten in de regio’s zijn gericht op ontmoeten.” Er is grote aandacht voor het bereiken van het onbenut arbeidspotentieel. “Het is nog wel lastig te zeggen of dit uiteindelijk heeft geleid tot meer matches, ook gezien de korte looptijd van het actieplan. We denken wel dat werkgevers zijn gestimuleerd om anders te kijken naar hun wervingsroutes en werkzoekenden om de eerste stap te zetten naar bijvoorbeeld een leerwerktraject.” Een ander effect is dat regionale samenwerkingen zijn versterkt. Ook zijn nieuwe samenwerkingen tussen partijen ontstaan.

  • Lessen voor de lange termijn.

Een les is om actieplannen op te zetten met landelijke en regionale partijen. “Het is goed de vele mooie voorbeelden die er al zijn, met elkaar te delen.” Een andere aanbeveling is om de arbeidsmarktregio’s beleids- en bestedingsvrijheid te geven. En nog een advies: bied de regio’s een langetermijnperspectief. “Uit de reacties komt naar voren dat de borging onzeker blijft. Dat is een belangrijk aandachtspunt.”

    • Twente: platform Ontdek wat jij in huis hebt
      Dit platform biedt vrouwen tussen 45 en 60 jaar de kans om op een laagdrempelige manier in gesprek te komen met een loopbaanadviseur. Zij kunnen een trainingsprogramma met begeleiding naar een leerwerktraject of baan volgen.
    • Groot-Amsterdam: project Ongekend Talent
      Het Regionaal Werkcentrum heeft de verbinding gelegd met buurtorganisaties die een groot bereik hebben onder mensen van het onbenut arbeidspotentieel. In samenspraak met deze organisaties zijn projecten voor de stap naar werk opgezet.
    • Zaanstreek-Waterland: banenmarkt in kwetsbare wijk
      De opkomst was hoog bij de laagdrempelige banenmarkt in de wijk Poelenburg (focusgebied binnen het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid), die in november 2022 plaatsvond. Het leidde tot heel wat plaatsingen. Het succes is voor een belangrijk deel te danken aan de inzet van sleutelfiguren. Zij stimuleerden op hun eigen manier bewoners om de banenmarkt te bezoeken. 
    • Voor meer voorbeelden, zie de bijlage met casusstudies in het onderzoeksrapport

Uitdaging om onbenut arbeidspotentieel te vinden

Hoe vind je het onbenut arbeidspotentieel? Dat vraagt Jolanda Schouten van de regio Noordoost-Brabant. “Wij zijn hiermee aan het worstelen. We hebben mooie initiatieven maar het kost veel moeite en energie om mensen uit deze doelgroep erbij te vinden. De resultaten in onze regio zijn nog minimaal.”

Schaap herkent dit geluid. Zij wijst op de voorbeelden van regio’s die het wel lukt het onbenut arbeidspotentieel goed te bereiken. Zoals Twente met het platform voor vrouwen tussen de 45 en 60 jaar (zie de voorbeelden). “Sinds de lancering hebben veel vrouwen op de website gekeken. Ook zijn er veel aanmeldingen.” Haar advies aan Schouten: “Ga met andere regio’s in gesprek over hun en jouw ervaringen.”

Zoo werkt 't festival Drenthe 2023 - Oefenen op een graanmachine
Oefenen op een graafmachine tijdens het Zoo Werkt 't Festival in Drenthe

Het ministerie van SZW is samen met de Programmaraad aan het kijken naar hoe goede voorbeelden kunnen worden gedeeld, vertelt De Bodt. “Hoe blijven we deze initiatieven onder de aandacht houden? De Praktijkdag is daarvoor altijd een mooie gelegenheid.”

  • In West-Brabant zijn de Dichterbij Dan Je Denkt-middelen gestoken in vier bestaande initiatieven die snel konden worden ingezet. Het gaat onder meer om projecten waarbij de methode van open hiring is uitgebouwd en een event Samen voor de Klant. Vanuit het regionaal mobiliteitsteam is een communicatiecampagne gestart om het onbenut arbeidspotentieel te bereiken, vertelt Alex de Klerk. “Wij hebben bewust ervoor gekozen om niet onze dienstverleiding in de etalage te zetten, maar twee beroepen in de zorg en twee technische beroepen.”

    Hiervoor zijn posters en flyers verspreid, zelfs bij een keten van sportscholen, en veel activiteiten via sociale media ontplooid. De belangstelling was groot, zegt De Klerk. “Vooral van mensen die terug willen in de zorg. De techniek lijkt minder populair.” In het najaar gaat de regio een banenmarkt gericht op het onbenut arbeidspotentieel organiseren.

  • Ook in Drenthe zijn er diverse activiteiten geweest. Helga Koops noemt speciaal het Zoo Werkt ‘t Festival op 25 mei 2023 (bekijk de aftermovie). “Zoo met een dubbele O, omdat het evenement is gehouden op het terrein dat eerder gebruikt werd door de dierentuin in Emmen. Wij wilden niet alleen de bij ons bekende klanten bereiken maar ook het grote publiek. Daarom hebben we sterk ingezet op de sociale media en op reclame via bijvoorbeeld sandwichborden. Ook hebben we bussen ingezet om zoveel mogelijk mensen naar het terrein te krijgen.”

    Het festival was volgens Koops een groot succes. “Er waren 3.000 bezoekers. Onder meer bijna 1.000 jongeren die via hun scholen zijn benaderd en ook veel nieuwkomers.” Zo’n honderd werkgevers waren van de partij. “Zij mochten er alleen staan als ze ook iets lieten zien aan de bezoekers. Mensen konden met een kraan graven, banden verwisselen, hamburgertjes bakken.” 

    Het organiseren van het festival was een flinke onderneming waaraan alle partijen in de arbeidsmarktregio een steentje bijdroegen. Koops ziet een herhaling wel zitten, mits hiervoor middelen vanuit SZW beschikbaar komen. “Dat is de borging waaraan we als regio behoefte hebben.” De Bodt geeft aan dat de financiering wordt meegenomen bij de hervorming van de arbeidsmarktdienstverlening.

 

Open hiring in opkomst

Er zijn natuurlijk ook landelijke acties geweest, zegt gespreksleider Marcelle Breemans van de Programmaraad. Zij geeft het woord aan Jos van Delft van Start Foundation. De stichting heeft in samenwerking met het ministerie van SZW in 2022 een Open Hiring training voor arbeidsmarktprofessionals en werkgevers ontwikkeld. De e-learning is toegankelijk voor iedereen, vertelt Van Delft. “We hebben bijvoorbeeld in groepsverband adviseurs van de Rabobank, ambassadeurs open hiring van UWV en consulenten van uitzendorganisaties getraind.”

De interesse voor het aan de slag gaan zonder sollicitatiegesprek neemt snel toe, besluit Van Delft. “Voor sommige kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt komt open hiring mogelijk wat minder goed uit. In het algemeen is het echter een mooie nieuwe wervingsmethode die mensen extra kansen biedt.”

Bij de afsluiting bedankt De Bodt Martine Schuijer, de speciaal voor DDJD aangetrokken programmamanager. Dankzij haar inzet en haar netwerk wordt er bij werkgevers constant aandacht gevraagd voor het geven van kansen aan mensen die nu nog niet aan het werk zijn maar dat wel willen. De Bodt geeft aan dat ook vanuit SZW hiervoor en voor de borging van bestaande activiteiten en geleerde lessen aandacht blijft, ook nu de landelijke activiteiten voor DDJD worden afgesloten.