Grote impact AI: transformatie van vaardigheden 'nieuwe goud'

Al grote invloed van Gen AI

Generatieve AI of kortweg GenAI is snel doorgebroken en heeft al een grote invloed op de arbeidsmarkt. Het gaat om een vorm van kunstmatige intelligentie waarbij teksten, afbeeldingen en audio kunnen worden gegenereerd. Denk bijvoorbeeld aan AI-toepassingen als ChatGPT en Google Gemini. UWV brengt in het rapport Op weg naar AI die werkt voor iedereen in beeld wat de recente AI-ontwikkelingen betekenen voor beroepen, sectoren en skills.

Het rapport biedt inzicht in de impact van ‘artificial intelligence’ op de arbeidsmarkt in de komende 2 tot 3 jaar, vertelt Joselyn Faber, arbeidsmarktadviseur UWV in de regio Groot Amsterdam. Zij voerde samen met een aantal collega’s het onderzoek uit. 

“Hiervoor hebben we 18 experts gevraagd om hun inzichten te delen. Ook zijn er in ons werkgeversonderzoek enkele vragen over opgenomen.” De top-3 van de verwachtingen van werkgevers: scholingsbehoeftes zullen veranderen, bij medewerkers zijn andere vaardigheden nodig en functies zullen sterk veranderen.

Inzetten op scholing en skills

Waarom wordt er niet 5 jaar vooruitgekeken? “Dat is te ver weg, want over zo’n periode kun je eigenlijk al niet meer meten. Andere vormen van AI zijn er weliswaar al langer, maar GenAI zorgt nu voor een zeer grote stroomversnelling.” 

Een deelnemer wijst erop dat veel leden van het Platform Arbeidsmarkt momenteel bezig zijn met het opstellen van een regionale meerjarenagenda voor een periode van 5 jaar. Wat voor aandacht moeten zij daarin geven aan AI? Zet vooral in op scholing en skills, adviseert Joselyn. “Het onderwijs sluit nog niet aan op de veranderingen van de arbeidsmarkt. Ook zullen mensen die werkloos raken en bij ons terechtkomen, zich naar alle waarschijnlijkheid moeten om- of bijscholen om mee te kunnen met de ontwikkelingen rondom AI.” 

De reactie van de deelnemer: “Ik haal hieruit dat we AI moeten benoemen in de meerjarenagenda en daarvan een flexibel onderdeel moeten maken. Die wendbaarheid kun je creëren met scholingsvouchers en vergelijkbare zaken.”

Impact op vrijwel elk beroep

Joselyn noemt de belangrijkste resultaten van de analyse:

• Er is impact op vrijwel elk beroep en elke sector, maar AI vervangt werk zelden volledig.
• Met name creatieve en taalkundige taken, assisteren en administreren en taken op gebied van data kunnen door AI worden overgenomen.
• Beroepen met hoog aandeel van taal, data of routine zijn kwetsbaar.
• Kritisch denken, digitale geletterdheid, ethisch inzicht en soft skills worden nog belangrijker.
• Met name bijscholing is cruciaal voor basale AI-geletterdheid (leven lang ontwikkelen).
• De transformatie van vaardigheden (skills) is het ‘nieuwe goud’.

Enerzijds zijn er kansen zoals een stijgende arbeidsproductiviteit en minder krapte, anderzijds bedreigingen zoals mogelijk een dalende werkgelegenheid en het in de knel raken van bepaalde doelgroepen. Bepaald werk wordt leuker, ander juist minder leuk. 

“We verwachten dat skills en vaardigheden alleen maar belangrijker gaan worden omdat veel routinematige taken worden overgenomen door AI”, zegt Joselyn. “Mensen zullen ook veel breder inzetbaar worden op het werk.”

Nadenken over toegevoegde waarde

Zij is op zich niet pro of anti AI. “Ik denk wel dat je goed moet nadenken of implementatie van AI een toegevoegde waarde heeft. Het gaat op de allerlaatste plaats om geld. Ik vind dat je veel meer moet kijken naar maatschappelijke waarden en ook naar toegevoegde waarden voor onder andere medewerkers op de werkvloer. Zoals: neemt AI vervelende taken over waardoor mensen meer werkplezier krijgen?”

Kan AI ook niet helpen bij werk voor kwetsbare mensen, wordt er gevraagd. Juist als het gaat om taal? De context is hierbij volgens Joselyn belangrijk. “Een AI-vertaler kan bijvoorbeeld goed helpen bij het aannemen van anderstaligen. Tegelijkertijd is het voor anderstaligen al moeilijk om hun weg te vinden bij zowel UWV als andere loketten. Als ze ook nog moeten meekomen in AI-ontwikkelingen in een taal die ze niet machtig zijn, wordt het alleen maar lastiger. AI zorgt aan de ene kant voor verlichting en anderzijds weer voor problemen voor mensen in een kwetsbare positie.”

Nuchtere Nederlandse blik

Het UWV-rapport is een nuchtere Nederlandse blik op de mondiale trend, besluit Joselyn haar verhaal. Het is belangrijk dat mensen erover nadenken. Welke rol ziet iemand voor zichzelf weggelegd op de arbeidsmarkt die door GenAI snel verandert?

Ook zijn er maatschappelijke risico’s. “Die zien we over het hoofd als we alleen kijken naar de economische voordelen van AI. Daarom is een groot maatschappelijk vraagstuk: hoe kunnen we ervoor zorgen dat de voordelen van AI eerlijk worden verdeeld?” Het is niet alleen aan de publieke partijen, de werkgevers of het onderwijs om mensen bij of om te scholen. “Hierin hebben we een gedeelde verantwoordelijkheid.”

Er komt een vraag: hoever is UWV zelf al? Joselyn: “Achter de schermen gebeurt erg veel op AI-terrein, maar daarover is bij medewerkers helaas nog niet zoveel bekend. Dat komt eind dit jaar, begin volgend jaar. Tegelijkertijd zijn wij vanuit het onderzoek bezig met een aanbeveling over hoe UWV het beste AI kan implementeren, bijvoorbeeld in de dienstverlening binnen het Werkcentrum.”

Meer weten?

Een korte toelichting op het onderzoek vind je in dit nieuwsbericht van UWV. Ook deze aflevering van de UWV-podcast De Arbeidsmarkt ontcijferd gaat erover. Interessant is de door SBB gepubliceerde trendrapportage KI Algemeen. Hierin wordt de aanzienlijke impact van kunstmatige intelligentie op het werk van mbo’ers belicht. Er zijn eveneens specifieke deelrapportages per marktsegment.

Initiatief van SZW en VWS

Iedereen moet makkelijk en veilig kunnen switchen naar een betaalde baan of andere passende werkplek. Tussen uitkering en werk of tussen dagbesteding, beschut werk, de banenafspraak en regulier werk. Dat is de ambitie van het programma Simpel Switchen. Zie ook het programmaplan voor de periode 2024-2027.

Het programma bestaat sinds 2018 en is een initiatief van de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Er wordt samengewerkt met partnerorganisaties in het zorg- en sociaal domein en met koepelorganisaties van en voor ervaringsdeskundigen.

Versoepelen van overgangen

De overgangen zijn voor mensen heel bepalend, vertelt Annemarie Klip, programmamanager Simpel Switchen bij het ministerie van SZW. “Wij werken samen met partners aan het versoepelen van deze overgangen in de participatie en willen drempels wegnemen, zodat mensen echt stappen durven te zetten. Dat doen we door praktische handvatten en inspiratie te bieden en de aanpassing van werkprocessen te ondersteunen. Als het nodig is, herzien we ook wetgeving.”

De samenwerking met het ministerie van VWS heeft volgens Annemarie een duidelijke meerwaarde. “We hebben mensen die zorg krijgen, ook goed in het vizier. Zo kunnen mensen met een lichte verstandelijke beperking bijvoorbeeld met de IPS-methodiek de stap naar werk zetten.” Zij wijst op de link met het Project Hoofdzaak } Werk, waarin UWV en gemeenten zich richten op meer baankansen voor mensen met een psychische kwetsbaarheid.

Beter toerusten van professionals

In het programmaplan staan zes hoofddoelen waarvan er één direct voor professionals geldt: ‘professionals voelen zich gesteund en hebben de kennis en tools om mensen te ondersteunen bij het simpel switchen’. Daarom wordt ingezet op het beter toerusten van professionals en ook op het vergroten van de kennis en bewustwording van bestuurders en werkgevers. Simpel Switchen heeft verschillende producten, handreikingen en toolkits opgeleverd of is daarmee bezig. Een mooi voorbeeld is Uitkeringnaarwerk-berekenaar, gemaakt door Nibud. 

Ook wordt er in het kader van het programma gewerkt aan lerende praktijken in de gemeenten Eindhoven, Rotterdam, Veenendaal en Weert. Annemarie: “Het gaat om de samenwerking tussen de gemeente, een zorgorganisatie die mensen begeleidt in de dagbesteding of bij wonen, een sociaal ontwikkelbedrijf en, als het lukt, ook een organisatie uit de sociale basis. Hierbij willen we mensen switches laten maken en daarvan leren en ook de al ontwikkelde producten gebruiken.” 

Een belangrijke les vanuit de praktijkervaringen: partijen moeten echt duurzaam samenwerken over domeinen heen om switchen blijvend te faciliteren. “Bij al onze oplossingen en samenwerkingsafspraken kijken we elke keer naar wat er al kan. Bijvoorbeeld: mogen mensen beschut werk doen als zij nog een Wmo-indicatie hebben? Ja, dat mag maar vaak wordt nog gedacht van niet. Een andere stap is: waar zijn procesaanpassingen en afspraken nodig?”

Link met Werkcentrum belangrijk

Verschillende gemeenten en regio’s hebben een eigen Simpel Switchen-tafel, vertelt Annemarie. “Als je dan kijkt naar de hervorming arbeidsmarktinfrastructuur waarmee de arbeidsmarktregio’s volop bezig zijn, is de klik eigenlijk gemakkelijk gemaakt. Wil je afspraken over soepele overgangen echt goed laten landen in de hele regio, dan is een link met het Regionale Werkcentrum heel belangrijk. Het agenderen van kwesties in het Landelijk Beraad is nog een volgende stap waaraan we werken.”

Een deelnemer vraagt: hebben jullie ervaring met het bekendmaken van Simpel Switchen bij regionale werkgevers? Of zit die ervaring bij de regio’s? De werkgeverscontacten lopen echt via de werkgeversservicepunten en Werkcentra, reageert Annemarie. “Daarmee zoeken we juist een verbinding.” 

Meer weten?

Kijk op de pagina Informatie voor professionals op de website Simpel Switchen. Op de Praktijkdag van 13 november geeft Annemarie Klip samen met Wim Ravenshorst (Divosa) de workshop Ben jij slim met switches? Lessen voor Simpel Switchen. Op 5 maart 2026 is er een landelijke kennis- en -inspiratiedag Simpel Switchen in Amersfoort.

Wil je op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen rondom Simpel Switchen? Meld je aan voor de nieuwsbrief. Verder is de site Zet ik de stap een bezoekje waard. Hier is voor mensen die een overstap overwegen, veel informatie te vinden over wat daarbij komt kijken.

Veelbelovende start

Met een leerbaan doet iemand praktijkervaring op bij een erkend leerbedrijf en volgt tegelijk een opleiding. Op Leerbanenmarkt.nl staat veel informatie over wat een leerbaan inhoudt en waar een geschikte leerbaan in de buurt te vinden is. Het gaat om digitale dienstverlening van SBB. 

De website is in maart live gegaan, vertelt Paul Krans (projectleider bij SBB). Het ziet er volgens hem veelbelovend uit. “Zo zijn in de afgelopen drie maanden al 4.000 sollicitaties verstuurd via de site Leerbanenmarkt.”

Nu ook pagina voor professionals

Nieuw is dat er nu ook een speciale pagina voor arbeidsmarktprofessionals staat op de website. Daarop kan een professional op meerdere manieren leerbanen vinden die passen bij een kandidaat. “Hiervoor hebben we nieuwe functionaliteiten ontwikkeld”, zegt Paul. 

Gerlinde Scheper, projectleider Leerbanenmarkt, laat de deelnemers de belangrijkste verbeteringen zien. “Leerbanenmarkt.nl is in een nieuw jasje gestoken. Op de pagina voor arbeidsmarktprofessionals kun je gemakkelijk zoeken naar passende leerbanen voor jouw kandidaat door de gewenste functie in te tikken en de plaats, regio of postcode aan te geven.”

Dat levert automatisch resultaten op in een straal van 15 kilometer. Deze afstand kan worden aangepast. Verder is het mogelijk om gericht te zoeken op het niveau en de kenmerken van de leerbaan. Gerlinde: “Je kunt ook leerbanen over je eigen regio heen vinden. Dat was een grote wens van professionals.”

Voor beleid nuttige informatie

Is de informatie vanuit Leerbanenmarkt.nl bruikbaar voor beleid, vraagt een deelnemer. “Je kunt zeker hiermee beleidsmatig kijken naar hoe het met de leerbanen in de regio zit”, antwoordt Gerlinde.

Het gaat volgens haar om vragen als: welke bedrijven hebben veel leerbanen? Waar mist nog iets? Moeten de regio meer actie ondernemen? Is het zaak om een strategie voor leerbanen ontwikkelen? “Daarover kan je weer in gesprek gaan met SBB.”

Meer weten?

Lees dit bericht op Samen voor de Klant over de introductie van de pagina voor arbeidsmarktprofessionals. Op de Praktijkdag van 13 november geven Renske Hamstra en Arno Bouwens van SBB een workshop over Leerbanenmarkt.nl en de dienstverlening van SBB.

De sessie van het Platform Arbeidsmarkt wordt afgesloten met een snel overzicht van de ontwikkelingen en bijeenkomsten bij diverse thema’s (zie de presentatie). Programmamanager Marcelle Breemans en projectleiders van het Landelijk Ondersteuningsteam verzorgen dit onderdeel. Enkele punten eruit gelicht:

• Er zijn nu in totaal 32 sectorale Ontwikkelpaden gepubliceerd, nadat begin september er 19 bij zijn gekomen. Een collectieve aanvraag voor de SLIM-scholingssubsidie kon in september, terwijl een individuele aanvraag nog mogelijk is tot en met 10 november 2025. Het Lerend Netwerk Ontwikkelpaden (met online en live bijeenkomsten) is vrij recent van start gegaan en veel arbeidsmarktregio’s zijn aangehaakt.
• De Wet van school naar duurzaam werk treedt in werking op 1 januari 2026. De publicatie van de regeling is in oktober en de publicatie van het besluit volgt in december. Op de themapagina over de wet op Samen voor de Klant is de actuele stand van zaken te vinden.
• SamenWERKT is het thema van de Praktijkdag Regionale Arbeidsmarkt op 13 november in Bunnik. Een korte toelichting op wat je wordt aangereikt: samenwerken is leuk maar ook ingewikkeld. Ken je eenmaal de principes achter effectieve samenwerkingen en pas je ze consequent toe, dan krijg je er nog meer plezier in. Het programma is inmiddels bekend; naast een plenair deel zijn er 21 workshops om uit te kiezen. Meer informatie vind je in de uitnodiging.
• Op dinsdag 4 december (van 9:00 tot 10:15) is er de online sessie In gesprek met SZW. Het ministerie praat je dan bij over een aantal actuele ontwikkelingen. Je kunt je hiervoor al aanmelden.