Het KR8-programma voor psychisch kwetsbare mensen: minder uitval bij terugkeer naar werk

Gepubliceerd op 11 september 2023

Werk kan mensen met een ernstige psychische aandoening helpen bij het herstel, maar het kan ook een trigger zijn voor terugval. De KR8-groepsmethode helpt ze voorbereiden op lastige (werk)situaties en waarschuwingssignalen te herkennen. Dat vermindert het aantal opnames en draagt bij aan duurzame re-integratie.

De herstelmethode KR8 is ontwikkeld voor mensen met ernstige psychische aandoeningen (EPA), die ambulant (zonder opname in een kliniek) behandeld en begeleid worden. Bij het herstellen van een behandeling volgen ze in groepen het programma van uitleg over de ziekte (psycho-educatie) en praten over de aandoening. Daarnaast is nauwe betrokkenheid van familie en andere naasten een belangrijk onderdeel.

Illustratie uit een video met uitleg over KR8: deelnemers kijken naar een schoolbord met de woorden educatie, krachten/kwetsbaarheden en herstelplan
Illustratie uit een video met uitleg over KR8

Minder opnames

KR8 is een Nederlandse doorontwikkeling van een programma van de Universiteit van München om het grote aantal heropnames na psychotische stoornissen terug te brengen. ‘De behandeling van mensen met EPA is nu bijna altijd individueel’, zegt Gerrit van Woudenberg (Healthy Solutions, ontwikkelaar van het KR8-programma). ‘Maar er ligt veel kracht in een gestructureerde groepsbehandeling voor EPA-cliënten.’ Uit recent Nederlands onderzoek blijkt dat de methode leidt tot minder heropnames. Ook zijn cliënten erg tevreden. ‘Ik heb een cliënt gesproken die zegt dat ze dankzij KR8 gezonder en gestructureerder is gaan leven en vrijwilligerswerk doet. Dat heeft enorm bijgedragen aan het herstel.’

Al vroeg aandacht voor werk

Weer aan het werk gaan is een belangrijk onderdeel van KR8. ‘Werk kan een sterke trigger zijn voor psychosegevoelige mensen’, zegt Lydia Nuijten (ggz-instelling Reinier van Arkel). ‘Je komt ineens weer in contact met anderen, prikkels, stress. Daarom proberen we dat onderwerp eerder in te passen in het herstelproces. Ook als iemand duidelijk nog niet klaar is om weer aan het werk te gaan, beginnen we daar al wel over: ‘wat is voor jou een zinvolle daginvulling? Zou je weer aan het werk willen en wat zou daarvoor nodig zijn? Dat hoeft geen betaald werk te zijn. Het gaat om weer meedoen in de samenleving.’

Bij Reinier van Arkel werken IPS-coaches, die cliënten helpen met de re-integratie naar werk. ‘Die nodigen we uit bij de KR8-groep. Zodra er ruimte is in het hoofd van de cliënten, planten we alvast het zaadje voor werk of participeren. Dat verhoogt de succeskansen voor latere re-integratie'.  Nuijten werkt nu alleen nog met de KR8-methode voor psychosegevoelige cliënten. Er is ook een variant voor mensen met andere psychiatrische aandoeningen of een dubbele diagnose.

Terugvalprofiel

De mensen die Nuijten behandelt krijgen door de psycho-educatie inzicht in hun ziektebeeld. ‘Doordat ze hun problemen in een groep bespreken, horen ze van elkaar wat ze meemaken. Ze zeggen dat ze zich niet meer alleen voelen of denken de enige te zijn.’

Psycho-educatie is volgens Nuijten niet nieuw. ‘Maar vaak verdwijnt die informatie naar de achtergrond op momenten dat het goed met iemand gaat. Maar een verhaal over eigen ervaringen komt beter aan. En wie weet hoe een psychose tot uiting kan komen, kan soms ook makkelijker de aanloopfase naar een nieuwe psychose herkennen. Dan kan die hulp inschakelen bij minder goed slapen of het gevoel dat het minder goed gaat. Samen maken we een persoonlijk terugvalprofiel: wat doe je in welke fase, wat kan helpen of juist niet, wie uit mijn netwerk kan iets betekenen?’

Voor wie werkt KR8?

  • KR8 kan voor bijna iedere vorm van EPA worden ingezet, op voorwaarde dat iemand het zelf wil en niet de grip op de werkelijkheid kwijt is. Mocht iemand door een acute fase uitvallen, dan kan die later opnieuw aanhaken (en de recente ervaringen delen met anderen).
  • Belangrijke voorwaarden voor deelname zijn dat iemand de Nederlandse taal spreekt en leest en geen visuele beperking heeft (vanwege de lesmaterialen met ondersteunend foto- en videomateriaal en de groepstherapie).
  • Ook als iemand al lang individueel begeleid wordt, kan KR8 nog nuttig zijn. Deelnemers krijgen inzicht door van elkaar te leren.
  • De ervaring in de voorbije jaren heeft geleerd dat bijna iedere groepssamenstelling werkt. Zaken als leeftijd, geslacht en ziektegeschiedenis zijn niet relevant. Als er veel mensen met negatieve symptomen (zoals afwezigheid of afvlakking van emotie of spraak) in een groep zitten, dan heeft dit wel effect op de dynamiek in de groep.
  • Betrokkenheid van het sociaal netwerk is belangrijk. Is dat netwerk klein, dan bekijkt de KR8-coach samen met de cliënt wie toch iets kan bijdragen.

Samenhang sociaal domein

‘Het KR8-programma laat mensen die aan hun herstel werken een plan voor hun toekomst maken. En dan zou het mooi zijn als alle andere betrokken instanties op de hoogte zijn van dat plan en niet alleen de specialistische ggz. Dat past in een trend om de samenwerking tussen verschillende ketenpartners in het sociale domein te verbeteren’, zegt Van Woudenberg.

‘In die netwerkzorg of netwerkpsychiatrie spelen familie en naasten een rol, maar bijvoorbeeld ook de woningbouwvereniging of de schuldhulpverlening. Eigenlijk alles wat rondom cliënten en hun specifieke problematiek speelt. En we willen dat iedereen beter samenwerkt aan een gemeenschappelijk doel. Alle eilandjes in het sociaal domein moeten meer met elkaar in verbinding komen.’  

Netwerkspelers betrekken

De exacte rol van het netwerk hangt af van de situatie van de individuele deelnemer. ‘Als voor de realisatie van de doelen andere netwerkspelers een bijdrage kunnen leveren, dan wordt geprobeerd daarmee contact te leggen. En als bijvoorbeeld meerdere deelnemers met schulden kampen, kan in overleg met de groep worden besloten iemand van schuldhulpverlening uit te nodigen.  Klantmanagers Werk & Inkomen moeten sowieso op de hoogte zijn van het persoonlijke plan. Als zij ook nog van waarde kunnen zijn bij de realisatie ervan dan zou dat natuurlijk helemaal mooi zijn.’

‘Het KR8-programma is gebaseerd op het feit dat mensen die aan hun herstel werken een plan voor hun toekomst maken. En dan zou het mooi zijn als niet alleen de specialistische ggz, maar ook alle andere instanties die met deze mensen werken, op de hoogte zijn van dat plan. Je kunt het aantal bedden in instellingen wel verminderen, maar daarmee los je de onderliggende probleem niet op. We willen natuurlijk dat mensen die bedden niet meer nodig hebben. En daar helpt KR8 bij. Want mensen herstellen beter, stromen eerder en vaker uit en worden minder vaak opnieuw opgenomen.‘