Nieuws
Verbinden voor de menselijke maat

Verbinden voor de menselijke maat

29 maart 2023

Verslag Plenaire opening Praktijkdag 9 maart 2023

Om als professional je werk voor je klanten goed te kunnen doen, heb je hulpmiddelen gekregen; wetgeving, regels, kaders, targets. Maar hoe vaak gebeurt het niet dat deze hulpmiddelen voelen als een ‘systeemwereld’ die heel ver afstaat van de ‘leefwereld’ van degene die voor je zit. Welke dilemma’s ervaren de professionals in het bieden van ‘de menselijke maat’? En hoe ontstijgen we deze dilemma’s? Welke handvatten helpen? Deze vragen staan centraal in de openingssessie van de Praktijkdag van 9 maart.

Aan de bijna 300 bezoekers vertelt programmamanager Tanja Willemsen dat de menselijke maat vraagt om verbinding in allerlei vormen. Binnen je organisatie, met de klant, zowel de werkzoekende, de werknemer als de werkgever, en in de regio. Maar de menselijk maat schuurt met de systeemwereld, die ook belangrijke waarden zoals rechtsgelijkheid vertegenwoordigt.

Deelnemers openingssessie Praktijkdag 9 maart 2023

De aanwezigen delen hun dilemma’s. Gesteggel of UWV of de gemeente verantwoordelijk is voor de hulpverlening. Of een klant die moet wachten op het systeem terwijl de problemen zich opstapelen. Of een klant die alleen recht heeft op de ene hulp als een randvoorwaarde is geregeld, maar er is geen recht op de randvoorwaarde dus geen hulp. De voorbeelden zijn legio.

Van zelfstandige naar de zijlijn

Dan doet Bart (niet zijn echte naam) openhartig zijn verhaal. Hij heeft die hulpverlening zelf ervaren. Jarenlang had hij als zzp’er werk te over tot hij overspannen raakte. Hij had geen buffer opgebouwd, dus roetsjte direct de bijstand in. ‘Eigenlijk was ik AA-inzetbaar. Ik voelde dus ook druk om te werken, maar ik kón het gewoon niet. Ik was boos, ik was kapot. Ik zat muurvast.’

Hoewel Bart allemaal aardige professionals tegenkwam, was het vooral gemeenteconsulent Bram die het verschil maakte. Hij erkende de situatie waar Bart inzat en zorgde onder andere dat hij kon meedoen aan een intensief groepstraject. ‘Dat heeft me een zet gegeven om weer als zzp’er aan de slag te gaan. Lekker aan het werk, dat maakte me vrolijker dan thuiszitten. En nu sta ik hier!’ vertelt Bart, nadat hij eerder al had gedeeld het best spannend te vinden om voor de zaal te staan. De deelnemers applaudisseren enthousiast.

Aan de zijlijn zitten is een hele nare positie.

Bart

Elske Hazenberg: sprekers in gesprek tijdens plenaire sessie — Elske Hazenberg: deelnemer fotografeert sprekers tijdens plenaire sessie

Wat voor Bart werkte was oprechte aandacht. Hoe je dat merkt, vraagt een professional. Bart houdt het heel eenvoudig: ‘Dat merk je, dat voel je. Moet ik dat verder uitleggen?’ En eerlijke feedback, dat was ook belangrijk. Gewoon eerlijk zijn. Iemand die hem wees op zijn eigen ver-antwoordelijkheid.

‘Aan de zijlijn zitten is een hele nare positie’, zegt Bart. ‘Een uitkering maakt je wereld klein en geeft een rare afhankelijkheid. Ik vind het heel onprettig om iets te krijgen, omdat ik dan het gevoel heb dat er iets tegenover moet staan.’ En met joviale zelfspot vertelt hij: ‘En ik woon tussen jongeren. Je bent toch een super looser als je daar als vijftigjarige werkloos tussen zit!’ De zaal schaterlacht.

‘Je hebt twee soorten pijn. De pijn van discipline en de pijn van spijt.’ vervolgt Bart. ‘Soms moet je volhouden om iets te bereiken en dat is pijnlijk. Maar de pijn van spijt is erger.’

Suggesties van Bart

Heb oprechte aandacht voor degene die voor je zit
Geef eerlijke feedback, vanuit die oprechte aandacht. Ook als dat betekent dat je wijst op iemands eigen verantwoordelijkheid
In groepstrajecten kunnen mensen die (deels) in een vergelijkbare situatie zitten, elkaar een spiegel voorhouden

Aandacht versus wetje-loketje

Spreker Erik Dannenberg aan het woord. Foto Elske Hazenberg

Erik Dannenberg, voorzitter van Divosa ziet in Barts verhaal bevestiging voor het belang van echt contact. ’Aandacht is het meest werkzame bestanddeel van ons werk.’ En daar schort het weleens aan als het systeem leidend wordt. ‘Instanties bouwen procedures vanuit hun eigen logica en duwen mensen soms in een volstrekt perspectiefloze situatie.’

Gelukkig doen sommige gemeenten het volgens Dannenberg al anders. Bijvoorbeeld door iemand een eigen plan te laten maken en dan bepalen welke medewerker daarbij past en welke wet van toepassing is. Dat werkt heel goed. Of als het als wetje-loketje is ingericht, is er een andere optie: een vaste begeleider die met een werkzoekende meereist gedurende het hele traject.

En werkgevers dan?

Ook het bedienen van werkgevers kan volgens Dannenberg beter. Door er niet alleen met kandidaten onder de arm naartoe te gaan. Maar hen ook te helpen om verzuim te voorkomen bij werknemers met schulden, een verslaving of dreigende burn-out. ‘Dan zouden werkgevers zoveel vertrouwen in ons krijgen dat ze makkelijker mensen uit een bijstandssituatie aannemen. Omdat ze weten dat je ook present blijft op het moment dat het dreigt mis te gaan.’ Er klinkt bijval in de zaal.

Strijdbaar

Dannenberg roept op om samen ten strijde te trekken voor een beter systeem dat de inwoners beter helpt. ‘Vraag jezelf af in welk systeem jij wil werken. Blijf aandacht vragen voor de zaken die jij als professional essentieel acht! Wees onvermoeibaar daarin.’ Het begint te gonzen in de zaal.

Suggesties van Erik

Wees je bewust van het beeld dat je van iemand hebt. Durf je in elke ontmoeting te laten verrassen: wie heb ik hier nu voor me
Veel mensen zeggen: kijk niet naar mijn dossier, maar kijk naar mij. Ik ben veel echter
Benader de klant gelijkwaardig, laat ook iets van jezelf zien
Maak voor een klant met multiproblematiek een team met alle expertises. Laat de klant een plan maken en kijk welke hulpverlener en regeling daarbij past (omgekeerde toets of radicale omkering). Of zorg voor een hulpverlener die meegaat langs alle loketten, zoals sommige ziekenhuizen hebben georganiseerd (regie-verpleegkundige)
Maak mensen bewust van hun talenten en hoe ze die op een goede manier kunnen inzetten. Zo is iemand die regelmatig heeft ingebroken overduidelijk stressbestendig en wil blijkbaar best op onregelmatige werktijden aan de slag!
Wees je bewust van je taalgebruik. ‘Dakloze’ heeft een heel andere waarde dan ‘urgent woningzoekende’
Reduceer ondernemers niet tot werkgevers. Voor hen is dat maar een aspect van het ondernemerschap
Laten we niet alleen curatief bezig zijn, maar ook aan preventie van uitval doen, bijvoorbeeld bij een burn-out, verslaving of schulden
Zorg voor meer verbinding tussen beleid en uitvoering

Verbinding tussen beleid en praktijk nodig

Deelnemers stelt een vraag tijdens de plenaire sessie. Foto Elske Hazenberg

Dannenberg ziet dat mensen in de uitvoering al weten dat het huidige systeem op de schop moet. Maar omdat beleidsmakers vaak op afstand staan dringt dat moeilijk tot hen door. Er is dus meer onderlinge verbinding nodig. ‘We moeten de manier waarop we werken verbouwen voor een inclusieve samenleving. Iedereen hoort erbij, iedereen doet ertoe, ieders unieke talent is nodig in de samenleving.’

Tot slot geeft Tanja Willemsen weer ruimte aan de deelnemers in de zaal. Vragen werden al eerder beantwoord door Erik en Bart. En naast de bijval die de beide verhalen oogsten, vraagt Willemsen of de professionals nóg meer suggesties hebben voor het toepassen de menselijke maat. En jawel, er worden nog enkele mooie tips gegeven.

Suggesties van deelnemers

Zeg als hulpverlener niet: dit bied ik of dit eis ik. Vraag iemand: wat heb je van me nodig?
Zoek niet alleen naar verbinding binnen overheidsorganisaties, maar vooral ook met alles wat er al is in de wijk en met ondernemers

Na deze plenaire opening gaan de deelnemers aan de Praktijkdag aan de slag in de diverse workshops rond het thema Verbinding voor de menselijke maat.

Tijdens de Praktijkdag zijn er foto's gemaakt door fotograaf Elske Hazenberg. Bekijk de Praktijkdag in beeld