Overslaan en naar de inhoud gaan

Zaanstad en Utrecht doorbreken gestapelde problemen met maatwerk

Gepubliceerd op 25 maart 2020

Samen optrekken om inwoners beter te bedienen en elkaar niet tegen te werken. We zijn één overheid met z’n allen. Dat is de gedachte achter de City Deal ‘Eenvoudig maatwerk’. Daarin werken acht gemeenten samen met een praktische insteek: samen oplossingen zoeken om een doorbraak te forceren voor vastgelopen casussen. Daar valt ook uit te leren.

De decentralisaties van enkele jaren geleden hadden tot doel om meer maatwerk mogelijk te maken. Maar toch blijken sommige wetten en regels zo ingewikkeld, dat mensen nog steeds vastlopen. Je moet een adres hebben om een uitkering te krijgen, maar je moet inkomen hebben om een huis te kunnen huren. De City Deal ‘Eenvoudig Maatwerk’ is bedoeld om dit soort loops te doorbreken. Als buurtteamprofessionals tegen een complex probleem aanlopen, kunnen ze dat inbrengen bij de Doorbraaktafel. Die kan de patstelling snel doorbreken  – meestal binnen twee weken - zodat de professional weer verder kan met de dienstverlening voor de inwoner.

Doorzettingsmacht

Aan de City Deal-tafels zitten contactpersonen van allerlei partijen; van woningcorporaties tot afdelingen Werk & Inkomen, zorgverzekeraars, UWV, DUO, CJIB en opvang-, welzijns- en schuldhulporganisaties. De tafels zijn een succes omdat het gaat om mensen met mandaat, een brede blik en de vaardigheid om knopen door te hakken. Projectleider Jessica van den Toorn van de gemeente Utrecht vindt vooral de route naar het Rijk heel fijn. “Wij hebben als gemeente geen mandaat voor de uitvoerende organisaties van het Rijk. Via deze route kunnen we persoonlijk sparren en samen werken aan maatwerk.”

Tips voor maatwerk bij gestapelde problemen

  1. Leg contact met vertegenwoordigers met doorzettingsmacht van andere organisaties in het sociaal domein en blijf die contacten onderhouden. 
  2. Richt een escalatieroute in: regelmatig overleg met die contactpersonen om te sparren over vastgelopen casussen.
  3. Zorg voor een pot met geld dat je snel in kunt zetten (achteraf kun je kijken uit welke pot het eigenlijk betaald zou moeten worden). 
  4. Leid professionals op in maatwerk door training en bespreking van casuïstiek en blijf dat bijhouden (onder meer vanwege personeelsverloop).
  5. Zorg dat professionals die maatwerk leveren zich gedekt weten door alle lagen van je organisatie, tot en met de wethouder. 
  6. Gebruik de tips van de Toolkit Sociaal Domein waarin veel inzichten uit City Deal verwerkt zijn.
  7. Beperk je niet tot het oplossen van individuele casussen, maar zorg dat je daaruit lessen trekt voor de structurele aanpak, bij voorkeur samen met andere gemeenten.

Bureaucratievrij geld

Uitzonderingen maken gebeurt niet veel, maar soms is het echt nodig. Zo gaf Zaanstad een zeventienjarige die alleen kwam te staan toch een uitkering, ook is de minimumleeftijd formeel achttien jaar. “Zolang je die uitzondering maar goed onderbouwt kan dat. Financieel, juridisch en met je boerenverstand”, aldus beleidsmedewerker Karin Maas. Behalve regels vormt geld vaak een probleem. Daarom zijn er speciale potjes gecreëerd: het Maatwerkbudget in Zaanstad en het OMO-fonds (voor onconventionele maatwerkoplossingen) in Utrecht. Daaruit wordt bijvoorbeeld een boekhouder betaald die een zelfstandige met schulden helpt de administratie op orde te krijgen om zo te voldoen aan de eisen voor schuldsanering. Of rijlessen voor iemand die zonder rijbewijs zijn baan kwijtraakt.

pijl

Tekort aan woningen

Naast regels en geld vormt vooral het gebrek aan huisvesting een obstakel in het sociaal domein, weet Maas: “Mensen kunnen vaak niet verder omdat ze geen woning hebben, en die zijn er ook niet. Daardoor krijgen we ook in Zaanstad steeds meer te maken met dakloosheid.” Van den Toorn verzint samen met woningcorporaties creatieve oplossingen zoals tijdelijke huur in woningen die op de nominatie staan voor sloop. “Dat is weliswaar geen structurele oplossing, maar wel een goede manier om de wachttijd te overbruggen tot er plaats is in de opvang.”

Leereffect

Eenvoudig maatwerk gaat niet alleen over het oplossen van losse casussen, maar ook over lessen trekken uit die casussen. Mede om willekeur te voorkomen. Alle City Deal-gemeenten hebben een leertraject lopen op de uitvoering. Zo heeft Utrecht veel geleerd op het gebied van bijzondere bijstand. Waarom wijzen we deze aanvraag eigenlijk af? Wat zijn de overwegingen? Moeten we niet even bellen als er informatie ontbreekt? Door middel van werkbezoeken en projectgroepen leren de deelnemende gemeenten ook van elkaar. Daar bedenken ze samen manieren om bijvoorbeeld met data problemen eerder te signaleren of mensen uit geldzorgen te helpen. 

Samenwerken is hard werken 

Halverwege dit jaar stopt de City Deal Eenvoudig Maatwerk. Is het dan klaar? Volgens Van den Toorn stoppen alleen de overkoepelende werkgroepen maar gaan de gemeenten door met de aanpak. Maas benadrukt dat werken aan maatwerk nooit klaar is. “Je regelt het niet met een afspraak of een convenant. Je moet hard werken om relaties in stand te houden en elke keer weer de juiste mensen aan tafel te krijgen.” Maatwerk is een zaak van lange adem. Zowel Maas als Van de Toorn zouden een vervolgproject dan ook toejuichen.