Een canvas voor de samenwerking tussen sociale en reguliere bedrijven

Gepubliceerd op 10 januari 2024

Samenwerking met reguliere bedrijven kan sociale ondernemingen helpen om zelf kleinschalig te blijven en toch flink meer impact te hebben. Hoe zet je die samenwerking effectief op? Hogeschool Utrecht en Windesheim ontwikkelden daar een canvas voor, samen met 16 bedrijven, zowel reguliere als sociale ondernemingen. 

3 medewerkers bewerken hout; een begeleider kijkt toe

Het lectoraat Organiseren van waardig werk van de Hogeschool Utrecht doet al langere tijd onderzoek naar (en met) sociale ondernemingen. Daaruit blijkt dat sociale ondernemingen hun impact graag willen opschalen, maar dat het lastig is om als bedrijf zelf flink te groeien. ‘Als sociale ondernemingen groeien, kan individuele begeleiding van medewerkers moeilijk(er) worden. Sociale ondernemingen willen daarom graag meer impact hebben buiten hun eigen bedrijf’, ziet onderzoeker Linda Bakker. ‘Daarvoor willen ze samenwerken met reguliere, for profit-bedrijven. Die bedrijven willen dat vaak ook, maar weten niet goed hoe.’

Elkaars taal spreken

Een samenwerking tussen een regulier bedrijf en een sociale onderneming is echt anders dan een samenwerking tussen twee reguliere bedrijven, ziet Bakker. ‘Die spreken elkaars taal en vinden vaak vrij gemakkelijk een gedeeld belang. Bij de samenwerking met een sociale onderneming verschillen de belangen juist. Voor sociale ondernemingen geldt: impact first, voor reguliere bedrijven: profit first. Dat zorgt voor heel verschillende bedrijfsculturen. Ze spreken niet zomaar elkaars taal.’ 

Overigens, nuanceert Bakker, is er natuurlijk een grijs gebied tussen reguliere bedrijven en sociale ondernemingen. Veel bedrijven hebben kenmerken van beide. In het onderzoek hebben we de scheiding regulier-sociaal echter grofweg aangehouden, juist om te komen tot praktische handvatten voor samenwerking.

Van minder naar meer intensief

Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met 16 sociale en reguliere mkb-ondernemingen, variërend in grootte. Het onderzoek bestond uit interviews, bedrijfsbezoeken en bijeenkomsten met alle ondernemers samen. Dat resulteerde in een canvas dat de onderlinge samenwerking weergeeft in 3 ringen – van minder naar meer intensief. Bakker: ‘Het canvas is niet zozeer bedoeld als stappenplan, maar biedt wel een laagdrempelige en gestructureerde manier om een mogelijke samenwerking te verkennen. Per ring kun je bekijken met welk onderwerp je wilt beginnen.’

De buitenste ring gaat over de oriëntatiefase, legt Bakker uit. ‘Je bespreekt de gedeelde waarden: heb je dezelfde doelen, motivatie en ambitie? Daarnaast gaat het om de investeringsbereidheid van beide kanten en om afspraken over hoe je wilt samenwerken.’ 
De middelste ring laat de integratiefase zien. ‘Je gaat dan een meer strategisch partnerschap aan, stemt processen op elkaar af en deelt risico’s en opbrengsten.’ 
De binnenste ring is de transformatiefase. De samenwerkingspartners nemen dan samen een plaats in een groter ecosysteem in en bouwen aan langdurige samenwerking. 

Canvas Meer impact door samenwerking

Betere of snellere afspraken

‘Ik wou dat ik dit 10 jaar geleden had gehad’, zegt Gerwin de Vries, directeur van Weever Circulair. ‘Het had mij in eerdere samenwerkingen enorm kunnen helpen om dit canvas te gebruiken.’ De Vries hielp mee om het canvas te ontwikkelen. Hij werkte eerder bij drukkerij Zalsman in Kampen en Heerenveen. ‘Daar werkte ik samen met een ontwikkelbedrijf. De uitgangspunten zijn heel verschillend: de een wil drukwerk maken, de ander wil zoveel mogelijk mensen naar duurzaam werk begeleiden. Toch kunnen die twee uitgangspunten wel samengaan, als je dat maar goed met elkaar doorspreekt. Dat was met het canvas op tafel misschien nog sneller of beter was gegaan.’

Inmiddels is De Vries directeur van Weever Circulair, een nieuw opgerichte tak binnen de Weever Groep in Kampen naast een bouwbedrijf en een sloopbedrijf. Bij de nieuwe poot binnen het bedrijf zijn de eerste stappen in een (interne) samenwerking snel gemaakt, zegt De Vries. ‘De samenwerkende partijen binnen het bedrijf kennen elkaar al. Toch is het wel degelijk handig om die samenwerking goed te bespreken. Binnen Weever Circulair combineren we namelijk een bedrijfsdoel – circulair werken met bouwmaterialen – met de doelstelling van een inclusieve arbeidsmarkt.’

De binnenste ring hoeft niet het einddoel te zijn

Niet iedere samenwerking hoeft de binnenste ring als einddoel te hebben. De gezamenlijke doelen kunnen minder ver gaan dan een gezamenlijk ecosysteem en borging voor de langere termijn te hebben. Bakker: ‘Je kunt ook heel goed afspreken om in de buitenste of middelste ring te blijven. Het canvas helpt dan om te bespreken wat je wel en niet van elkaar kunt verwachten.’

De Vries zit nu in samenwerkingsgesprekken die ‘blijven haken in de tweede ring’, vertelt hij. ‘Dat is op zich niet erg. We verkennen of we intensiever kunnen samenwerken. Misschien besluiten we om dat niet te doen. Het canvas is een mooi praatstuk om het daarover te hebben.’

Het canvas is een mooi praatstuk om te verkennen of bedrijven intensiever kunnen samenwerken.

Gerwin de Vries

Breder toepasbaar

Bij een presentatie op de Praktijkdag over het canvas merkten De Vries en Bakker dat het ook nuttig kan zijn voor publiek-private samenwerking of voor samenwerking tussen twee publieke organisaties. Bakker: ‘Het canvas is bedoeld voor b2b: samenwerking tussen ondernemingen, in dit geval regulier en sociaal. Uit de reacties blijkt dat de thema’s die op het canvas staan, ook goed toepasbaar zijn voor bijvoorbeeld de samenwerking binnen een Werkgeversservicepunt. Zij het dat die samenwerking minder vrijblijvend is, want bijvoorbeeld UWV kan moeilijk zeggen: hier doe ik toch maar niet aan mee.’

Bakker en De Vries zijn blij met de onverwachte bredere toepasbaarheid van het canvas. Ze proberen het canvas via zoveel mogelijk kanalen bekendheid te geven. Bakker: ‘Niet iedereen hoeft het wiel opnieuw uit te vinden. Er ligt nu een model waarin we kennis uit theorie en praktijk hebben gecombineerd. Het zou mooi zijn als zoveel mogelijk samenwerkende partijen daar hun voordeel mee doen.’